• اى مفضّل! از منافع گريه كودكان نيز آگاه باش، بدان كه در مغز كودكان رطوبتى است كه اگر در آن بماند بيماريها و نارساييهاى سخت و ناگوار به او رساند؛ مانند نابينايى و جز آن. گريه آن رطوبت را از سر كودكان سرازير و بيرون می ‏كند و بدين وسيله سلامتى تن و درستى ديده ايشان را فراهم می ‏آورد. پدر و مادر از اين راز آگاه نيستند و مانع آن می ‏شوند كه كودك از گريه‏اش سود ببرد.

اينان همواره در سختى می ‏افتند و مى‏كوشند كه او را ساكت كنند و با فراهم كردن خواسته ‏هايش از گريه بازش دارند، ولى نمی ‏دانند كه گريه كردن به سود اوست و سرانجام نيكى پيدا می ‏كند.
بدين ترتيب چه بسا كه در اشيا، منافعى نهفته باشد كه معتقدان به اهمال و بی ‏تدبيرى در كار عالم از آن غافل‏اند و اگر می ‏دانستند، هيچ گاه نمىی گفتند كه فلان چيز بی ‏ثمر است؛ زيرا آنان از اسباب و علل آگاه نيستند. براستى هر چه را كه منكران نمی ‏دانند عارفان می ‏بينند. چه بسيار است چيزهايى كه دانش اندك آفريدگان از آن كوتاه و خالق آفرينش با دانش بی ‏پايانش از آن آگاه است.
قداستش عظيم و كلمه ‏اش والاست.

• و اما آبى كه از دهان كودكان سرازير می ‏شود و خارج می ‏گردد، رطوبتى است كه اگر در بدنهايشان بماند، آثار وخيمى برجاى می ‏گذارد. چنان كه دانى گاه كه رطوبت بدن چيره می ‏شود [و بر ديگر عناصر، غلبه می ‏كند] شخص، دچار كودنى، ديوانگى، كم عقلى، فلج و لقوه و جز آن می ‏گردد.

خداوند جلّ و علا تدبير چنان نمود كه اين رطوبت در دوران كودكى از دهانشان بيرون رود و در بزرگى از سلامت تن برخوردار گردند. بدين ترتيب، پروردگار به خاطر نادانى آفريدگان بر آنان منت نهاد و تفضل نمود. اگر اينان از داده ‏ها و نعمتهاى بی ‏شمار او آگاه بودند، هيچ گاه در معصيتى و لغزش از فرمانش فرو نمی ‏افتادند. پاك و منزه خدايى كه چه بزرگ است نعمتهاى او بر مستحقان و ديگر آفريدگان! و چه والاتر است از آنچه باطل‏گرايان می ‏پندارند.

شگفتیهای آفرینش(ترجمه توحیدمفضل)

اگر نوزاد، فهيم و عاقل به دنيا می ‏آمد، وقت تولد جهان هستى را انكار می ‏كرد و هنگامى كه با حيوانات، پرندگان و ديگر موجودات غريب روبرو می ‏گشت و هر ساعت و هر روز پاره ‏اى از اشكال مختلف و شگفت عالم را كه از پيش نديده بود می ‏ديد، هر آينه عقل و انديشه‏ اش سرگشته و گمراه می ‏گشت.
بدان كه اگر عاقلى را به اسيرى از سرزمينى به سرزمين ديگر ببرند [از ديدن شگفتيهاى نامأنوس‏] همواره واله و سرگشته است و بخلاف كودكى كه در كودكى اسير شود بسرعت، زبان و آداب [آن سرزمين جديد] را فرا نمی ‏گيرد.
نيز اگر نوزاد، دانا و هوشمند پاى در جهان می ‏نهاد از اينكه [آنقدر ناتوان است كه توان راه رفتن ندارد و ناچار] بايد ديگران بر دوشش گيرند، شيرش بنوشانند، در جامه‏ اش بپيچند و در گاهواره اش بخوابانند، سخت احساس خوارى و پستى می ‏كرد از سوى ديگر او به خاطر ظرافت و طراوت و رطوبت بدن، هيچ گاه از اين امور بی ‏نياز نيست [در نتيجه چه بسا در هلاكت می ‏افتاد و يا رشد روحى وبدنى مناسب نمی ‏كرد.] همچنين در چنين حالى آن شيرينى، دلبندى و محبوبيت كودكان را نداشت؛ از اين رو آنان در حالى به دنيا مى‏آيند كه از كار جهان و جهانيان غافلند.
اينان با ذهن ضعيف و شناخت اندك و ناقص خود با همه چيز روبرو می ‏شوند، امّا اندك اندك و گام به گام و در حالتهاى گوناگون بر شناخت و آگاهى آنان افزوده می ‏شود. كودك، پيوسته چنين كسب شناخت می ‏كند تا آنكه از مرحله حيرت و سرگشتگى و تأمل، پاى فراتر می ‏نهد و با كمك عقل و انديشه، قدم در وادى تصرف و تدبير و چاره انديشى معاش و … می ‏گذارد، از حوادث، پند می ‏گيرد، اطاعت می ‏كند و يا در اشتباه و فراموشى و غفلت گناه سقوط می ‏كند.
حكمتهاى فراوان ديگرى نيز در پس اين امر نهفته است؛ از جمله:
اگر كودك در گاه تولد، عقلى كامل داشت و مستقل و خودكفا می ‏بود، شيرينى فرزند دارى از ميان می ‏رفت. پدر و مادر به مصالحى كه در تربيت كودك نهفته است نمی ‏رسيدند؛ در نتيجه، تربيت، سرپرستى و رحم و شفقت بر آنان هنگام پيرى بر فرزند لازم نبود. [زيرا پدر و مادر در قبال او زحمتى نكشيده‏ اند كه او در سنّ كهنسالى و نياز، به آنان برسد. او از آغاز، مستقل و بى‏نياز از والدين بوده است‏].
همچنين با اين فرض، در ميان فرزندان و والدين هيچ پيوند و الفتى حاكم نبود؛ زيرا كودكان از تربيت و سرپرستى پدران بی ‏نياز بودند و از زمان تولد از پدران خويش جدا می ‏گشتند. او نيز پس از آن، پدر و مادرش را [و خواهر و برادرش را] نمی ‏شناخت و اين عدم شناخت باعث می ‏شد كه بر سر راه ازدواج با مادر و خواهر و ديگر محارم مانعى پديد نيايد.
و كمترين مفسده- و بلكه شنيعترين و قبيحترين زشتى- هنگامى است كه چنين طفل هوشمندى، در هنگام تولد بر چيزى نظر افكند كه رخصت اين عمل را از او ستانده‏ اند و سزاوار نيست كه چنين كند.
آيا نمی ‏بينى كه چگونه هر چيز آفرينش در جاى مناسب خود استوار گشته و در ريز و درشت اجزاى هستى، اندك خلل و ناصوابى پيدا نيست

منبع:شگفتيهاى آفرينش( ترجمه توحيد مفضل)

شخصیت مفضل

از آنجا كه «مفضّل بن عمر» راوى كتاب  شریف«توحیدمفضل» است و كسى است كه امام صادق- عليه السّلام- او را سزاوار حمل اين اسرار و معارف دانسته و اين شگفتيها و عجايب خلقت را بر او املا فرموده، هر قدر كه جايگاه رفيعش بيشتر روشن شود، بر اعتبار كتاب نيز افزوده می ‏شود.

نامش «مفضّل»، نام پدرش «عمر» و كنيه ‏اش «ابو محمد» يا «ابو عبداللَّه» است.  و در اواخر قرن اول يا آغاز قرن دوم هجرى در شهر كوفه به دنيا آمده است.

وى از اصحاب جليل القدر امام صادق و امام كاظم عليهما السّلام بوده است.  او در نزد ائمّه عليهم السّلام از جايگاه رفيع و منزلت عظيمى برخوردار بوده و از اصحاب خاص آنان به شمار می ‏رفته است .
در عصر امام صادق- عليه السّلام- و امام كاظم- عليه السّلام- در ميان مردم كوفه وكيل آنان بوده، نيز از جانب امام صادق- عليه السّلام- وظيفه داشت با اموالى كه از طرف او در اختيارش گذاشته شده بود و يا اجازه اخذ آنها را از مردم داشت، ميان مردم را اصلاح كند و اختلافها را بردارد. 

جايگاه رفيع مفضّل در روايات‏

مهمترين دليل عظمت اين شخصيت كم ‏نظير اسلامى، روايات بسيارى است كه در فضيلت و برترى او از خود امامان- عليهم السّلام- رسيده است، اين روايات به قدرى زياد است كه ذكر همه آنها در اين مقدمه نمی ‏گنجد.ازجمه:

•  شيخ مفيد، با سند صحيح از امام صادق- عليه السّلام- نقل می ‏كند:

اى مفضّل! به خدا سوگند تو را و دوستدار تو را دوست دارم. اى مفضّل! اگر همه اصحاب من آنچه را كه تو می ‏دانى می ‏دانستند، هيچ گاه ميان دو كس از آنان اختلافى رخ نمی ‏داد.

• «محمد بن سنان»  می ‏گويد:

«به خدمت امام كاظم- عليه السّلام- شرفياب شدم. در اين هنگام، فرزند بزرگوارش، على بن موسى- عليهما السّلام- در نزد او بود. امام كاظم- عليه السّلام- به من فرمود: اى محمّد! عرض كردم: بله بفرماييد، فرمود: اى محمّد! مفضّل انيس و همدم و راحتى بخش من بود و تو نيز همدم و باعث راحتى آن دو [امام رضا و جواد- عليهما السّلام-] هستى.»

•  «كلينى»- رضوان اللَّه عليه- در كتاب گرانقدر «كافى» با چند واسطه، از ابن سنان و او از مفضّل نقل می ‏كند:

«امام صادق- عليه السّلام- فرمود: هر گاه ميان دو نفر از شيعيان مامنازعه ‏اى رخ داد با مال من بين آنان آشتى برقرار كن.»

•  «يونس بن يعقوب» می گويد:

«امام صادق- عليه السّلام- فرمانم داد كه به نزد مفضّل بروم و مرگ اسماعيل- عليه السّلام- را به او تسليت بگويم. آنگاه امام- عليه السّلام- فرمود: به مفضّل سلام برسان و به او بگو: مصيبت مرگ اسماعيل بر ما وارد شد و صبر كرديم. تو نيز چون ما در اين مصيبت صابر باش. ما چيزى خواستيم و خدا چيزى ديگر اراده كرد و ما تسليم امر خداى جلّ و علا شديم.» مرحوم خويى- رضوان اللَّه عليه- در كتاب گرانقدر «معجم رجال الحديث» در ذيل اين حديث مى‏گويد: «اين روايت نشان از شدت علاقه امام صادق- عليه السّلام- به مفضّل بن عمر دارد و روايت، صحيح است.»

•  «فيض بن مختار»  می ‏گويد:

«به امام صادق- عليه السّلام- عرض كردم: جانم فداى شما باد. من هر گاه كه در ميان گروههاى دانشمندان كوفه می ‏نشينم، از بس در ميانشان اختلاف عقيده می ‏بينم، گاه در ترديد می ‏افتم، ولى هنگامى كه به «مفضّل بن عمر» روى می ‏آورم، مرا چنان آگاه می ‏كند كه راحت می ‏شوم و دلم آرام می ‏گيرد. امام صادق- عليه السّلام- فرمود: بله اى فيض! حقيقت چنان است كه می ‏گويى.»

•   «هشام بن احمد» می ‏گويد:

«در يك روز گرم و سوزان، در زمينى كه امام صادق- عليه السّلام- در آن مشغول كار بودند و عرق از سينه مباركشان سرازير بود، به خدمت آن حضرت رسيدم تا در باره «مفضّل بن عمر» بپرسم. پيش از آنكه حرفى بزنم، امام- عليه السّلام- فرمود: به خدايى كه جز او خدايى نيست، مفضّل بن عمر جعفى مرد خوبى بود. آن گونه كه من شمردم، امام عليه السّلام سى و چند بار اين عبارت را همچنان تكرار كرد.»

 به راستى كه تنها يكى از اين احاديث كافى است كه نشان از عظمت و جايگاه والاى اين مرد بزرگ باشد. اميد كه خواننده عزيز به شتاب از احاديث ایشان نگذرد و با تفكر و تدبر در آنها بخوبى از جايگاه مفضّل آگاه گردد.

منبع:شگفتيهاى آفرينش( ترجمه توحيد مفضل)
نويسنده: مفضل بن عمر- ميرزايى، نجف على‏

احذروا عباد الله عدو الله ! ان يعديكم بدائه ، و ان يستفزكم بندائه ، و ان يجلب عليكم بخيله و رجله . فلعمرى لقد فوق لكم سهم الوعيد، و اغرق اليكم بالنزع الشديد، و رماكم مكان قريب ، فقال : رب بما اغوبتنى لازينن لهم فى الارض و لا غوينهم اجمعين ، قذفا بغيب بعيد، و رجما بظن غير مصيب ، صدقه به ابناء الحميه ، و اخوان العصبيه ، و فرسان الكبر و الجاهليه .

***

اى بندگان خدا! مبادا دشمن خدا (شيطان ) شما را به درد خود گرفتار كند و با فرياد خويش شما را از جا بپراند و نگرانتان سازد و سواران و پيادگان خود را عليه شما فراهم آورد. به جان خودم سوگند، كه تير وعيد را بر چله كمان گذاشته و آن را به طرف شما سخت كشيده است و از نزديك به شما تيراندازى كرده و گفته است : پروردگارا! به سبب آن كه مرا گمراه كردى در روى زمين بدى ها را در نظرشان بيارايم و همگان را گمراه كنم .
او از آينده اى دور سخن گفت و گمان نادرستى را اظهار داشت ، اما فرزندان نخوت و برادران عصبيت و سواران گردنكشى و جاهليت دعوى او را راست از كار درآوردند.

نهج البلاغه

سؤال:

شعاع آگاهي حيوان از جهان چقدر است؟

جواب:

آگاهي حيوان از جهان تنها به وسيلة حواس ظاهر است؛‎‎ از اين رو :

• سطحي و ظاهري است به درون و روابط دروني اشياء نفوذ نميكند؛
•  ثانياً فردي و جزئي است، از كليت و عموميت برخوردار نيست؛
•  ثالثاً منطقه أي است؛ محدود به محيط زيست حيوان است و به خارج محيط زيست او راه پيدا نميكند؛
• رابعاً حالي است، يعني بسته به زمان حال است از گذشته و آينده بريده است.

حيوان از نظر آگاهي هرگز از چهارچوب ظواهر، فرديت و جزئيت، محيط زيست و زمان حال خارج نميگردد؛ در اين چهار زندان براي هميشه محبوس است.