شخصیت مفضل

از آنجا كه «مفضّل بن عمر» راوى كتاب  شریف«توحیدمفضل» است و كسى است كه امام صادق- عليه السّلام- او را سزاوار حمل اين اسرار و معارف دانسته و اين شگفتيها و عجايب خلقت را بر او املا فرموده، هر قدر كه جايگاه رفيعش بيشتر روشن شود، بر اعتبار كتاب نيز افزوده می ‏شود.

نامش «مفضّل»، نام پدرش «عمر» و كنيه ‏اش «ابو محمد» يا «ابو عبداللَّه» است.  و در اواخر قرن اول يا آغاز قرن دوم هجرى در شهر كوفه به دنيا آمده است.

وى از اصحاب جليل القدر امام صادق و امام كاظم عليهما السّلام بوده است.  او در نزد ائمّه عليهم السّلام از جايگاه رفيع و منزلت عظيمى برخوردار بوده و از اصحاب خاص آنان به شمار می ‏رفته است .
در عصر امام صادق- عليه السّلام- و امام كاظم- عليه السّلام- در ميان مردم كوفه وكيل آنان بوده، نيز از جانب امام صادق- عليه السّلام- وظيفه داشت با اموالى كه از طرف او در اختيارش گذاشته شده بود و يا اجازه اخذ آنها را از مردم داشت، ميان مردم را اصلاح كند و اختلافها را بردارد. 

جايگاه رفيع مفضّل در روايات‏

مهمترين دليل عظمت اين شخصيت كم ‏نظير اسلامى، روايات بسيارى است كه در فضيلت و برترى او از خود امامان- عليهم السّلام- رسيده است، اين روايات به قدرى زياد است كه ذكر همه آنها در اين مقدمه نمی ‏گنجد.ازجمه:

•  شيخ مفيد، با سند صحيح از امام صادق- عليه السّلام- نقل می ‏كند:

اى مفضّل! به خدا سوگند تو را و دوستدار تو را دوست دارم. اى مفضّل! اگر همه اصحاب من آنچه را كه تو می ‏دانى می ‏دانستند، هيچ گاه ميان دو كس از آنان اختلافى رخ نمی ‏داد.

• «محمد بن سنان»  می ‏گويد:

«به خدمت امام كاظم- عليه السّلام- شرفياب شدم. در اين هنگام، فرزند بزرگوارش، على بن موسى- عليهما السّلام- در نزد او بود. امام كاظم- عليه السّلام- به من فرمود: اى محمّد! عرض كردم: بله بفرماييد، فرمود: اى محمّد! مفضّل انيس و همدم و راحتى بخش من بود و تو نيز همدم و باعث راحتى آن دو [امام رضا و جواد- عليهما السّلام-] هستى.»

•  «كلينى»- رضوان اللَّه عليه- در كتاب گرانقدر «كافى» با چند واسطه، از ابن سنان و او از مفضّل نقل می ‏كند:

«امام صادق- عليه السّلام- فرمود: هر گاه ميان دو نفر از شيعيان مامنازعه ‏اى رخ داد با مال من بين آنان آشتى برقرار كن.»

•  «يونس بن يعقوب» می گويد:

«امام صادق- عليه السّلام- فرمانم داد كه به نزد مفضّل بروم و مرگ اسماعيل- عليه السّلام- را به او تسليت بگويم. آنگاه امام- عليه السّلام- فرمود: به مفضّل سلام برسان و به او بگو: مصيبت مرگ اسماعيل بر ما وارد شد و صبر كرديم. تو نيز چون ما در اين مصيبت صابر باش. ما چيزى خواستيم و خدا چيزى ديگر اراده كرد و ما تسليم امر خداى جلّ و علا شديم.» مرحوم خويى- رضوان اللَّه عليه- در كتاب گرانقدر «معجم رجال الحديث» در ذيل اين حديث مى‏گويد: «اين روايت نشان از شدت علاقه امام صادق- عليه السّلام- به مفضّل بن عمر دارد و روايت، صحيح است.»

•  «فيض بن مختار»  می ‏گويد:

«به امام صادق- عليه السّلام- عرض كردم: جانم فداى شما باد. من هر گاه كه در ميان گروههاى دانشمندان كوفه می ‏نشينم، از بس در ميانشان اختلاف عقيده می ‏بينم، گاه در ترديد می ‏افتم، ولى هنگامى كه به «مفضّل بن عمر» روى می ‏آورم، مرا چنان آگاه می ‏كند كه راحت می ‏شوم و دلم آرام می ‏گيرد. امام صادق- عليه السّلام- فرمود: بله اى فيض! حقيقت چنان است كه می ‏گويى.»

•   «هشام بن احمد» می ‏گويد:

«در يك روز گرم و سوزان، در زمينى كه امام صادق- عليه السّلام- در آن مشغول كار بودند و عرق از سينه مباركشان سرازير بود، به خدمت آن حضرت رسيدم تا در باره «مفضّل بن عمر» بپرسم. پيش از آنكه حرفى بزنم، امام- عليه السّلام- فرمود: به خدايى كه جز او خدايى نيست، مفضّل بن عمر جعفى مرد خوبى بود. آن گونه كه من شمردم، امام عليه السّلام سى و چند بار اين عبارت را همچنان تكرار كرد.»

 به راستى كه تنها يكى از اين احاديث كافى است كه نشان از عظمت و جايگاه والاى اين مرد بزرگ باشد. اميد كه خواننده عزيز به شتاب از احاديث ایشان نگذرد و با تفكر و تدبر در آنها بخوبى از جايگاه مفضّل آگاه گردد.

منبع:شگفتيهاى آفرينش( ترجمه توحيد مفضل)
نويسنده: مفضل بن عمر- ميرزايى، نجف على‏