يكى از دشوارى‌هاى  دوره عثمانی، سخت‌گيرى‌هايى بود كه به تحريك دولت عثمانى وعلماى متعصب سنى، بر ضدّ شيعيان و حُجّاج ايرانى و عالمان شيعه مقيم حرمين صورت مى‌گرفت. از مهم‌ترين اين تحوّلات، دستگيرى و شهادت شهيدثانى در هشتم شعبان سال ٩٦٥ هجرى بود كه به نوشته برخى مورخان، مدتى پيش از آن وى را در مسجد الحرام دستگير كردند و به تاريخ ياد شده در استانبول كشتند. پيش از آن در سال ٩٤٥ يك روحانى شيعى استرآبادى را كه در مكه گرفتار يك بحث مذهبى شده بود، كشتند. بعد از آن هم در سال ٩٧٦ نيز معصوم بيك صفوى را كه از اركان دولت صفوى بود، همراه بسيارى از همراهانش در وادى فاطمه، در يك منزلىِ مكه كشتند و اين رخداد را به اعراب بدوى نسبت دادند. همچنين

ادامه »

 آصف بن برخيا وزير حضرت سليمان عليه السلام بود و داستانش در سورۀ نمل آمده كه خلاصۀ آن به شرح زير است:

«هنگامى كه ملكۀ سبأ تسليم حضرت سليمان شد و به سوى آن پيامبر خدا حركت كرد، آن حضرت خطاب به كارگزارانش، كه از جن و انس بودند، گفت: كدام يك از شما قادر است قبل از آن كه ملكۀ سبأ تسليم ما شود و در نزد ما حاضر گردد، تخت او را براى ما بياورد؟ يكى از جنّيان گفت: من آن را نزد تو مى‌آورم، ولى مدّت زمانى لازم است؛ پيش از اين كه اين جلسه شما به اتمام برسد! گوييا حضرت سليمان به اين امر راضى نشد و مى‌خواست اين كار زودتر انجام پذيرد و لهذا شخصى كه قسمتى از علم الكتاب در نزد او بود (آصف بن برخيا) و به وسيلۀ آن، كارهاى خارق‌العاده‌اى انجام مى‌داد گفت: پيش از آن كه چشم بر هم زنى، تخت ملكه سبأ را در نزد تو حاضر مى‌كنم، تا سليمان چشم باز كرد آن تخت را نزدش حاضر ديد! سليمان پس از اين كه به منظور خويش دست يافت به شكر خداوند پرداخت و همۀ اين نعمت‌ها را از خداوند دانست.»

آصف بن برخيا با اطّلاع بر قسمتى از علم الكتاب و اسم اعظم، قادر بر انجام چنين كارهاى خارق العاده و با عظمتى شد، حال با توجّه به اين كه حضرت على عليه السلام داراى تمام علم الكتاب بود و كلّ اسم اعظم را مى‌دانست، آيا قدرت او قابل مقايسه با آصف بن برخيا است؟ از اين بحث مى‌توان پلى به ولايت تكوينيّه ائمّۀ اطهار عليهم السلام زد؛ زيرا معناى علم تكوينى آن نيست كه نعوذ باللّه ما معتقد باشيم على عليه السلام خالق السماوات و الأرضين بود، بلكه معناى آن اين است كه آن بزرگواران به اذن پروردگار مى‌توانستند تصرّفاتى در عالم هستى داشته باشند، شبيه كارى كه آصف بن برخيا انجام داد. ***

آیات ولایت در قرآن، صفحه 324،آيات فضائل مخصوص حضرت على عليه السلام صفحه ٣٢٥

ب. روايات زنان تابعي و …

در ميان روايات غدير روايتی با ده سند به چشم می خورد كه همه راويانش زن هستند. نام اين بانوان چنين است:

1. الشيخة ام محمد زينب ابنة احمد بن عبدالرحيم المقدسيه.

2. فاطمه دختر امام موسي بن جعفر(عليه السلام)

3. زينب دختر امام موسي بن جعفر(عليه السلام)

4. ام كلثوم دختر امام موسي بن جعفر(عليه السلام)

5. فاطمه دختر جعفر بن محمد الصادق(عليه السلام)

6. فاطمه دختر محمد بن علي(عليه السلام)

7. فاطمه دختر علي بن الحسين(عليه السلام)

8. فاطمه دختر حسين بن علي(عليه السلام)

9. سكينه دختر حسين بن علي(عليه السلام)

10. ام كلثوم دختر فاطمه زهرا(سلام الله عليها).

اين گروه از فاطمه زهرا (سلام الله عليها) نقل كرده اند كه حضرت فرمود:

«انسيتم قول رسول الله(صلي الله عليه و آله) يوم غدير خم، من كنت مولاه فعلي مولاه و قوله انت مني بمنزلة هارون من موسي عليهماالسلام.» (25)

آيا سخن رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در روز غدير را فراموش كرديد، كه فرمود: هر كس من مولاي او هستم علي مولاي اوست. و [آيا] گفتارش را [فراموش كرديد كه فرمود]: [اي علي،] جايگاه تو در برابر من مانند جايگاه هارون در برابر موسي است.

11. عايشه بنت سعد

عايشه بيشتر روايت هايش را از پدرش سعد (26) بن ابي وقاص نقل مي كند و نزد ابن حجر از راويان موثق به شمار مي رود. (27) او روايت غدير را، از زبان پدرش چنين بازگو مي كند:

ادامه »

حضور زنان در حجة الوداع بارزترين و ماندگارترين نوع شركت در صحنه های اجتماعی است. اخبار فراوانی كه به وسيله راويان زن از اين مراسم عظيم نقل شده، گوياي تلاش گسترده زنان در پاسداري از اين ميراث مقدس است. دستاوردهای بانوان در عرصه اخبار غدير به دو گروه عمده تقسيم می شود:

الف. اخبار زنان صحابي

ب. اخبار زنان تابعی 

که در اینجا به دلیل اطاله مطلب در دو بخش جداگانه،  محضر عزیزان ارائه خواهد شد .

الف. اخبار زنان صحابي

در سال دهم هجري، با اعلام پيامبر(صلي الله عليه و آله)، مؤمنان بسياري از شهرهاي مختلف به سوي مدينه روان شده، در حومه شهر مسكن گزيدند و به انتظار موسم حج نشستند؛ حجي كه بعدها به حجة الوداع، حجة الاسلام، حجة البلاغ، حجة الكمال، حجة التمام شهرت يافت. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) روز شنبه، پنج يا شش روز قبل از آغاز ذي حجة، از مدينه حركت كرد. در اين سفر همه زنان و اهل بيت پيامبر با وي همراه بودند. (1) گروهي از اين بانوان حديث غدير را نقل كرده اند؛ كه نام و روايتشان چنين است:

1. حضرت زهرا(سلام الله عليها)

حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) يگانه يادگار رسول اكرم(صلي الله عليه و آله) است، كه همچون ديگر اهل بيت(عليهم السلام) بارها به يادآوري واقعه غدير پرداخت. نگاهي به سخنان آن بزرگوار جايگاه وي در عرصه اخبار غدير را آشكار مي سازد:

گروهي از انصار، براي توجيه خطاي خويش، به ايشان گفتند: اگر مطالب شما را قبل از بيعت با ديگران مي شنيديم با غير علي بيعت نمي كرديم. حضرت فرمود:

آيا پدرم در روز غدير براي كسي جاي عذر باقي گذاشت؟(2) و نيز در جواب محمود بن لبيد كه پرسيده بود: آيا از سخنان پيامبر دليلي بر امامت علي داريد؟

فرمود: شگفتا، آيا روز غدير را فراموش كرديد؟!

محمود بن لبيد گفت: آن روز چنان بود ولي از آنچه به شخص شما اشاره شده، بگوييد.

حضرت فرمود:

خدا را شاهد مي گيرم، شنيدم [پيامبر] فرمود: علي بهترين كسي است كه در ميان شما جانشين خود قرار مي دهم. علي(عليه السلام) امام و جانشين بعد از من است و دو فرزندم حسن و حسين و نه تن از فرزندان حسين امامان نيك اند. اگر از آنان اطاعت كنيد، شما را هدايت خواهند كرد و اگر با آنان مخالفت ورزيد، تا قيامت اختلاف در ميان شما حاكم خواهد بود.(3)

روايتي با سند بسيار دقيق و مشهور بيان مي دارد كه دختر بزرگوار پيامبر حديث غدير را چنين بيان فرمود:

قال رسول الله(صلي الله عليه و آله): «من كنت وليه فعلي وليه و من كنت امامه فعلي امامه.» (4)

رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود: هر كس من سرپرست اويم علي سرپرست اوست و هر كس من امام او هستم علي امام اوست.

احتجاجي از فاطمه زهرا به وسيله چند تن از زنان به اين صورت روايت شده است:

قالت: انسيتم قول رسول الله(صلي الله عليه و آله) يوم غدير خم، من كنت مولاه فعلي مولاه و قوله: انت مني بمنزلة هارون من موسي عليهماالسلام. (5)

آيا سخن رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در روز غدير خم را فراموش كرده ايد، كه فرمود: هر كس من مولاي او هستم علي مولاي اوست و آيا سخنش را فراموش كرده ايد كه فرمود: تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسي هستي.

حضرت فاطمه زهرا(عليهاالسلام) عمر خويش را در راه اثبات ولايت اميرمؤمنان به انصار و مهاجرين صرف نمود و سرانجام نيز در همين راه به شهادت رسيد و سيده شهيدان ولايت نام گرفت.

2. ام سلمه

حضور زنان پيامبر، از جمله ام سلمه (6) در مراسم غدير، در كتب مختلف مورد تاكيد قرار گرفته است. (7) صاحب روضة الصفا مي گويد:

«چون حضرت رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در غدير خم حديث «من كنت مولاه فعلي مولاه » در شان اميرمؤمنان فرمود پس از منبر فرود آمد و در خيمه خاص خود نشست و فرمود كه اميرمؤمنان در خيمه ديگر بنشيند بعد از آن طبقات خلائق را فرمود تا به خيمه علي(رض) رفتند و زبان به تهنيت علي(عليه السلام) گشادند. چون مردم از اين امر فارغ شدند امهات مؤمنين به فرموده آن حضرت نزد علي رفتند و او را تهنيت دادند.» (8)

ام سلمه يكي از دو زن پيامبر(صلي الله عليه و آله) است كه حديث غدير را روايت كرده است. او ماجراي غدير را چنين باز مي گويد:

اخذ رسول الله(صلي الله عليه و آله) بيد علي بغدير خم فرفعها حتي راينا بياض ابطيه فقال «من كنت مولاه فعلي مولاه » ثم قال «ايها الناس اني مخلف فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي و لن يفترقا حتي يردا علي الحوض » (9)؛ در غدير خم رسول خدا(صلي الله عليه و آله) دست علي(عليه السلام) را بالا برد، تا آنجا كه سفيدي زير بغلش را ديديم، آنگاه فرمود: هر كس من مولاي او هستم پس علي مولاي اوست.

بعد فرمود: اي مردم، من دو چيز گرانبها در ميان شما بر جاي مي گذارم كتاب خدا و عترتم. اين دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا وقتي در حوض به من برگردند.

ام سلمه از معدود كساني است كه بعد از وفات نبي اكرم(صلي الله عليه و آله) در خط ولايت اميرمؤمنان باقي ماند. او به فرزنش چنين وصيت كرد:

«يا بني الزمه فلا و الله ما رايت بعد نبيك صلي الله عليه و آله اماما غيره »؛ پسركم، همراهش [علي] باش. به خدا قسم، بعد از پيامبرت امامي غير او نديدم. (10) ام سلمه روايات ديگري نيز، در باره اميرمؤمنان، از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) نقل كرده است. (11)

3. اسماء بنت عميس

او به دليل تقرب به اهل بيت روايات فراواني نقل كرده است؛ تنها حدود شصت روايت از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) دارد كه بسياري از آنها در منزلت اميرمؤمنان است. (12) اسماء از سابقين در اسلام است و از جمله افرادي است كه قبل از آن كه مردم در خانه ارقم ايمان بياورند به همراه همسرش جعفر به خدمت پيامبر آمد و اسلام اختيار نمود و به همراه جعفر به حبشه مهاجرت كرد. بعد از شهادت جعفر طيار به عقد ابوبكر در آمد و از وي صاحب (محمد) شد در آن زمان كه همسر خليفه دوم بود توطئه قتل وصي پيامبر(صلي الله عليه و آله) را با هوشياري و ايثار تمام خنثي نمود. وي همواره از محبان و ملازمان فاطمه زهرا(عليهاالسلام) بود او بعد از شهادت حضرت فاطمه(عليهاالسلام) از جمله زنان علي(عليه السلام) شد. فرزندش محمد را چنان تربيت كرد كه از مريدان و مخلصان اميرمؤمنان شد. زماني كه در حجة الوداع شركت جست همسر ابوبكر بود. و محمد بن ابي بكر نيز در مسير حجة الوداع متولد شد. ابن عقده در كتاب ولايت، حديث غدير را از او روايت كرده است. (13) اسماء همچنين از راويان حديث ردالشمس (14) به شمار مي رود.

4. ام هاني بنت ابي طالب (سلام الله عليهما)

او فاخته نام دارد (15) و خواهر اميرمؤمنان(عليه السلام) است. ام هاني از راويان (16) و اصحاب (17) پيامبر اكرم بود پيامبر ضمن حديثي او را «يكي از بهترين مردم » خواند. (18) اين بانوي گرانقدر احاديثي چون ثقلين (19) و غدير را از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) روايت كرده است. او در باره واقعه غدير مي گويد:

ادامه »

ازويژگي غدير اين است كه نامهاي گوناگوني براي آن قرار داده شده و اين خود عظمت اين روز را نسبت به روزهاي ديگر نشان مي دهد واین نامها  از اسرار و ابعاد اين روز پرده برمي دارند. هر نامي از اين نامها دري تازه از قلعه بلند غدير بر ما مي گشايد چرا كه اسلام بر برگزيدن نامي براي زمان يا مكان و يا هر چيز ديگر، خصوصيات مسمي را در نظر داشته و به جنبه ها و زواياي آن توجه كرده است. از اين روي شناختن و شناساندن نامهاي روز غدير يك ضرورت است. با اين كار تصويري روشن از اين روز در ذهن و دل نقش بسته و بيش از پيش اين روز بزرگ را مي شناساند.

آنچه در زير مي آيد پنجاه نام و يا صفت براي روز غدير است كه از روايات برگرفته شده است بخوانیدوبه شیعه بودنتان افتخار کنید:

1 ـ بزرگترين عيد خدا؛ «عيدالله الاكبر» :

امام رضا(ع) مي فرمايد: و هوعيد الله الاكبر ؛

عيد غدير، برترين عيد خداوند است،

(الغدير، ج 1، ص 286.)

2 ـ روز گشايش؛ «يوم وقوع الفرج» :

قال علي (ع): هذا يوم فيه وقع الفرج،

(مصباح المتهجد، ص 700)

ادامه »

    اين سئوالى است كه اغلب كسانى كه نام اين كتاب را مى‌شنوند به نظرشان مى‌رسد. مخصوصا وقتى‌كه گفته مى‌شود، : الغدير مشتمل بر بيست مجلّد است! در انديشه فرو رفته و با تكرار كلمۀ(غدير. . . ؟ !) يك خاطرۀ تاريخى روشنى را در مقابل خود مجسم نموده و با خود مى‌گويند: غدير. . ؟ .

غدير همان بركه و گودال آبى است كه در سرزمين موسوم به (خم) نزديك (جحفه) قرار دارد و پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله هنگام بازگشت از حجة الوداع در آنجا بر حسب امر خدا و نزول آيۀ شريفه: يا أَيُّهَا اَلرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ. . . مردم را متوقف ساخت و پس از اداى فريضۀ ظهر و ايراد خطبۀ مفصّل و حساس، امير المؤمنين على بن ابى طالب صلوات اللّه و سلامه عليه را طلبيد و بازوى او را گرفت و او را بلند نمود و با صداى رسا فرمود: الا من كنت مولاه فهذا على مولاه. اللّهم وال من والاه و عاد من عاداه. . . . !

خوب. اين داستان غدير. يك داستان و واقعۀ مسلّم و غير قابل انكار. . . ولى ديگر چه؟ ! . . مگر غير از اين چه مطالبى مربوط باين واقعه هست كه بيست مجلّد كتاب! ! هر جلدى شامل چهار صد الى پانصد صفحه! يعنى هشت الى ده هزار صفحه پيرامون آن نوشته شود؟ ! ! روى همين زمينه بعضى از خواص و علمآء نيز پس از اين تصور. نسبت به اين كتاب از روى حدس و تخمين و قياس قضاوت مى‌كنند و بعضى از آنان كه افكارشان آلوده به پاره از انگيزه‌هاى گوناگون است تشبث به موضوع تقريب بين المذاهب و لزوم مسالمت با بيگانه و اقارب شده (عاميانه-يا-مغرضانه! !) اين كتاب را منافى با اصول و مبانى اتحاد و اتّفاق و احيانا موجب مزيد اختلاف و كينه‌اندوزى و نفاق مى‌پندارند! ! بدون اينكه آن را مطالعه و يا لا اقلّ قسمتى از آن را مورد بررسى قرار دهند! ! «الغدير» با موضوعاتى كه در آن مورد بررسى قرار گرفته يك شاهكار مهمّ و بى‌نظيرى است كه به منظور نماياندن حق و دفاع از آن در اين عصر درخشان جلوه نموده است. و اتّحاد واقعى بين تمام فرق مسلمان در اين كتاب پايه‌گذارى شده است.

الغدیر (ترجمه، ویرایش قدیم)  1، صفحه 95-96