سختگيرى بر حجاج ايرانى از زمان دولت عثمانى
يكى از دشوارىهاى دوره عثمانی، سختگيرىهايى بود كه به تحريك دولت عثمانى وعلماى متعصب سنى، بر ضدّ شيعيان و حُجّاج ايرانى و عالمان شيعه مقيم حرمين صورت مىگرفت. از مهمترين اين تحوّلات، دستگيرى و شهادت شهيدثانى در هشتم شعبان سال ٩٦٥ هجرى بود كه به نوشته برخى مورخان، مدتى پيش از آن وى را در مسجد الحرام دستگير كردند و به تاريخ ياد شده در استانبول كشتند. پيش از آن در سال ٩٤٥ يك روحانى شيعى استرآبادى را كه در مكه گرفتار يك بحث مذهبى شده بود، كشتند. بعد از آن هم در سال ٩٧٦ نيز معصوم بيك صفوى را كه از اركان دولت صفوى بود، همراه بسيارى از همراهانش در وادى فاطمه، در يك منزلىِ مكه كشتند و اين رخداد را به اعراب بدوى نسبت دادند. همچنين
در سال ١٠٤٢ به تمامى حجاج ايرانى حاضر در مكه اعلام شد كه سال آينده نه آنان و نه هموطنان ايرانىشان، حق آمدن به حج را ندارند. به نوشته سباعى دليل اين امر در منابع تاريخى روشن نشده است. >در سال ١٠٤٠ هجرى نيز عالمى شيعى با نام ميرزا زين العابدين كاشانى را كه هميشه در مسجد الحرام مشغول عبادت بود، مورد ضرب و شتم قرار دادند وكشتند. چنان كه در سال١٠٤٧ حجاج ايرانى را از حج منع كرده، به شديدترين صورت آنان را از مكه اخراج كردند و دستور دادند كه از سال بعد، اجازه اقامه حج را ندارند. همچنين در سال ١٠٨٨ به بهانه آن كه شيعيان پرده كعبه را نجس كردهاند، در اين شهر شيعه كشى به راه انداختند و عالمى با نام سيد محمد مؤمن رضوى را در حالى كه در پشت مقام ابراهيم مشغول خواندن قرآن بود، كشتند.
نیز در سال ١١٠١ يا ١١٠٥ عالم ديگرى با نام شيخ حسين تنكابنى را در حالى كه پرده كعبه را گرفته بود، آن قدر كتك زدند كه بيمار شد و در راه مدينه درگذشت و در ربذه كنار قبر ابوذر غفارى مدفون شد. در همين دوره، و سالهاى قبل و بعد از آن، علماى مكه، رسالههاى فراوانى در تكفير شيعه نوشتند و برخى از فقهاى سنى فتواى جنگ سنى و شيعه صادر كردند كه منتهى به حمله افاغنه قندهارى به اصفهان در سال ١١٣٥ ١١٣٤ و سقوط دولت شيعى صفوى شد. در سال ١١٥٧، زمانى نيز كه نادرشاه با دولت عثمانى درگير بود، در حرمين اعلام شد كه تمامى خطيبان، به طور رسمى در منابر شيعيان را لعن كنند. روابط عثمانىها و قاجارها، نسبتا آرام و خوب بود، با اين حال، ميراث آن دشمنىها به دوره بعد از عثمانى هم رسيد و بارها و بارها گزارشهايى از سختگيرى و كشتار شخصيات عجم به ويژه، در مدينه از سوى سفرنامه نويسان ونيز در اسناد عثمانىها منعكس شده است. دورة سعودى نيز به زعم آرامش كلى نمونههايى دارد. چنان كه در سال ١٣٢٢ش يك زائر ايرانى كه بر اثر بيمارى، در حال طواف دچار استفراغ شده و با گرفتن حوله برابر دهان، مانع از ريختن آن روى زمين شد، با شهادت چند متعصب مصرى، گرفتار قاضى مكه شده و روز چهاردهم ذى حجه، كنار مروه در مرئى و منظر هزاران حاجى، گردن زده شد. اين رويداد سبب شد تا ايرانيان براى چهار سال به حج نرفته و روابط سياسى دو دولت نيز قطع شود. مجددا از سال ١٣٢٧ش ايرانيان به طور رسمى به حج رفتند. در تمام دوره صفوى و اندكى هم پس از آن، شمار زيادى از عالمان شيعه در مكه سكونت داشتند. شرح حال نويسان، اسامى دهها نفر از عالمان شيعه مقيم مكه و مدينه را ثبت كردهاند.
آثار اسلامی مکه و مدینه (چاپ ۱۳۸۹)، ۶۵ -۶۷