الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ كَفى‏ بِاللَّهِ حَسِيباً (احزاب/39)
كسانى كه پيام‏هاى الهى را ابلاغ مى ‏كنند و از خدا مى ‏ترسند، و از هيچ كس جز خدا بيم ندارند، و خداوند براى حسابرسى كافى است.

در اين آيه سخن از قاطعيّت و شهامت مبلّغ در ابلاغ دستورات الهى به مردم است، ولى بايد بدانيم كه در مواردى مدارا، نرمش و سكوت براى جذب قلوب لازم است.

طبق آموزه های قرآنی، موفقيّت در تبليغ، شرايطى دارد:

الف: تداوم تبليغ. «يُبَلِّغُونَ»

ب: تقوا در عمل. «يَخْشَوْنَهُ»

ج: شهامت و قاطعيّت. «وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ»

د: توكّل به خدا. «وَ كَفى‏ بِاللَّهِ حَسِيباً»

ه: سعه‏ ى صدر. «ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ- … كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ»(فصلت/34)

تفسیر نور

يَأَيهَُّا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الحَْيَوةُ الدُّنْيَا وَ لَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ(فاطر/5)

اى مردم! وعده ‏ى خداوندى حقّ است پس زندگى دنيا شما را فريب ندهد و مبادا (شيطان) فريبكار شما را فريب دهد و به (كَرَم) خدا مغرور سازد.

«غَرور» به كسى گفته مى ‏شود كه بسيار فريبكار باشد و به دليل آيه‏ ى بعد مراد از آن در اين جا شيطان است.

در این آیه از دو گروه با دو عامل نام برده که دچار غرور گشته اند:

یک گروه با زندگى مادّى و دنيوى فريب مى‏ خورند(فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الحَْيَوةُ الدُّنْيَا)

امّا گروه دوم  زرق و برق دنيا آنان را گول نمى ‏زند، بلكه شيطان فريبكار منحرفشان مى ‏نمايد. «لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»

با توجه به اين که إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ، مبادا این دو عامل ،یعنی زندگى دنيا وشیطان مغرور کننده شما را بفريبد، و به عفو و كرم خدا مغرور سازد.
آرى عوامل سرگرم كننده، و زرق و برقهاى دل فريب اين جهان مى‏ خواهد تمام قلب شما را پر كند، و از آن وعده بزرگ الهى غافل سازد.
شياطين جن و انس با وسائل گوناگون فريبكارى به طور مداوم به وسوسه مشغولند، آنها نيز مى‏ خواهند تمام فكر شما را به خود متوجه سازند و از آن روز موعود بزرگى كه در پيش داريد منحرف سازند كه اگر فريب و وسوسه‏ هاى آنها مؤثر افتد تمام زندگى شما تباه و آرزوى سعادتان نقش بر آب است، مراقب آنها نيز باشيد.

بنابر این ايمان به معاد، بهترين وسيله ‏ى بازدارنده از فريب دنيا  وشیطان است. «وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ»

برگرفته از تفاسیر نمونه و نور

 با اينكه قرآن مى‏ فرمايد: اكثر مردم اهل انديشه نيستند، «أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ» ، «أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ» ، بسيارى از آنان فاسقند، «أَكْثَرُهُمْ فاسِقُونَ»  و بسيارى در برابر حقّ تسليم نيستند، «أَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ»  پس سفارش به مشورت براى چيست؟

 قرآن اكثريّتِ مردمى را در نظر دارد كه گرفتار شرك و فساد و هوس هستند و هرگزمرادش «اكثر المتقين» و «اكثر المؤمنين» نيست.

تفسير نور، ج‏10، ص: 413

وَ الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِرَبهِِّمْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورَى‏ بَيْنهَُمْ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُون‏(شوری/38)

و كسانى كه [نداى‏] پروردگارشان را پاسخ [مثبت‏] داده و نماز برپا كرده ‏اند و كارشان در ميانشان مشورت است و از آنچه روزيشان داده ‏ايم انفاق مى ‏كنند.

يك انسان هر قدر از نظر فكرى نيرومند باشد نسبت به مسائل مختلف تنها از يك يا چند بعد مى ‏نگرد، و لذا ابعاد ديگر بر او مجهول مى ‏ماند، اما هنگامى كه مسائل در شورى مطرح گردد و عقلها و تجارب و ديدگاههاى مختلف به كمك هم بشتابند مسائل كاملا پخته و كم عيب و نقص مى ‏گردد، و از لغزش دورتر است.

 در اين آيه ‏تنها انفاق در مسائل مالى را بيان نمى ‏كند بلكه انفاق از تمام آنچه خداوند روزى داده است از مال از علم از عقل و هوش و تجربه از نفوذ اجتماعى و خلاصه از همه چيز.

لذا انفاق مخصوص مال نيست بلكه از علم و آبرو و قدرت نيز بايد به ديگران كمك كرد. «مِمَّا رَزَقْناهُمْ» ومشورت کردن ومشورت دادن به دیگران باعلم و آگاهی، نمونۀ عملی انفاق کردن است.

قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلىَ‏ عِلْمٍ عِندِى أَ وَ لَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَكْثرَُ جَمْعًا وَ لَا يُسَْلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ؛ (قصص/78)

[قارون‏] گفت: «من اينها را در نتيجه دانش خود يافته ‏ام.» آيا وى ندانست كه خدا نسلهايى را پيش از او نابود كرد كه از او نيرومندتر و مال‏ اندوزتر بودند؟ و [لى اين گونه‏] مجرمان را [نيازى‏] به پرسيده ‏شدن از گناهانشان نيست‏.

قارون گفت: آنچه من دارم از روى شايستگى و استحقاق است و سبب آن، دانشى است كه من دارم، آن علم و دانشى كه سبب فضيلت و برترى مردم است. علمى كه داشت اين بود كه او از تمام بنى اسرائيل به تورات داناتر بوده …(جوامع الجامع طبرسی)

اوگفته است كه آنچه من دارم احسان خدا نيست، و بدون استحقاق به دستم نيامده، و ادعا كرده كه همه اينها در اثر علم و كاردانى خودم جمع شده، پس من از ميان همه مردم استحقاق آن را داشته ‏ام، چون راه جمع آورى مال را بلد بودم، و ديگران بلد نبودند، و وقتى آنچه به دستم آمده به استحقاق خودم بوده، پس خود من مستقل در مالكيت و تصرف در آن هستم، هر چه بخواهم مى‏ توانم بكنم، مى‏ توانم آن را مانند ريك در انواع لذتها و گسترش نفوذ و سلطنت، و بدست آوردن مقام و رسيدن به هر آرزوى ديگرى صرف كنم، و سزاوار هم نيست كه كسى در كارم مداخله كند.

 اين پندار غلطى كه در مغز قارون جاى گرفته بود و كار او را به هلاكت كشانيد، كار تنها او نبوده و نيست، بلكه همه ابناى دنيا(دنیا دوستان ودنیا پرستان) كه ماديات در مغزشان رسوخ كرده، به اين پندار غلط مبتلا هستند، هيچ يك از آنان آنچه را كه دست تقدير برايشان نوشته و اسباب ظاهرى هم با آن مساعدت كرده، از اين فكر غلط بدور نيستند كه همه را از لياقت و كاردانى خود بدانند و خيال كنند مال فراوانشان و عزت زودگذر، و نيروى عاريه ‏اى، همه از هنرمندى و كاردانى و لياقت خود آنان است، اين خودشانند كه كار مى ‏كنند، و كارشان نتيجه مى ‏دهد.(تفسیر المیزان علامه طباطبایی)

آشنايى با تاريخ، بهترين درس عبرت است. «أَ وَ لَمْ يَعْلَمْ … مِنْ قَبْلِهِ»

ثروت و قدرت را احسان الهى بدانيم، نه محصول علم و تلاش خود. (مردم مى ‏گفتند: اين خداوند است كه به تو ثروت داده است، قارون مى ‏گفت: خودم بر اساس علم، آن را پيدا نموده  ‏ام.)«عَلى‏ عِلْمٍ عِنْدِي»

به علم خود ننازیم و از اخلاق قارونی بپرهیزیم که چه بسا از ما عالمتر و نيرومندتر و ثروتمندتر فراوان بودند . «عَلى‏ عِلْمٍ عِنْدِي»

غرور علمى، گاهى آن چنان انسان را خودمحور مى ‏سازد كه ديگر نقش هيچ كس يا هيچ چيز را قبول ندارد. «إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى‏ عِلْمٍ عِنْدِي»

قالَتْ إِحْداهُما يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ‏(قصص/26)

يكى از آن دو زن گفت: اى پدر، او را استخدام كن، زيرا بهترين كسى است كه استخدامش می كنى (اين مرد) نيرومند با امانت است‏.

در جریان حضرت موسی علیه السلام هنگامى كه آن حضرت  نزد حضرت شعيب علیه السلام آمد و سر گذشت خود را براى شعيب شرح داد و شعيب به وى فرمود: از دست ظالمان نجات يافتى يكى از دختران شعيب به پدر خود گفت: پدر جان! اين جوان را براى خويشتن استخدام كن. زيرا بهترين فردى كه تو بخواهى استخدام نمائى بايد آن كسى باشد كه: هم قوى و نيرومند باشد، و هم امين. و اين جوان:هم نيرومند است، و هم امين.

در الميزان از تفسير قمى نقل شده: از كجا دانستى كه قوى و امين است، گفت: قوّت او را از كشيدن دلو و آب دادن دانستم و دليل امانتش آنست كه به من گفت: تو عقب بمان راه را به من نشان بده من از قومى هستم كه به پشت زنان نگاه نمى‏ كنيم، دانستم كه او امين است.

براساس این آیه می توان دریافت که دراعضای یک خانواده همۀ اعضاء اگر گفتار عاقلانه ومنطقی داشته باشند می توانند پیشنهادخود مطرح کرده وقابل قبول است. لذا دختران نیز در خانواده براساس منطق وحکمت، حق پیشنهاد دارند ودر این مورد تفاوتی با دیگران نداشته وحرفشان خریدار دارد.چنانکه دختر حضرت شعیب چنین کرد وکلام او مورد قبول پدر واقع شدچرا که دلیل این پیشنهاد را عقلا ومنطقا بیان کرد وگفت :القویّ الامین؛ این هم نیرومند است یا به قولی تخصص دارد وهم امین است،یعنی نسبت به کار خود تعهد دارد.