دوستان عزیز سلام علیکم،

وبا عرض هزاران تبریک وتهنیت به مناسبت میلاد اباالحجّه، حضرت امام حسن عسکری علیه السلام؛

در پستهای قبل ،ذیل موضوع«طلوع خورشید یازدهم» داستانی ذکر شد تحت عنوان«داستان جاثلیق نصرانی ومقام امام عسکری علیه السلام» .این داستان را نویسنده ای خوش ذوق بر اساس روایتی که در کتب شیعه وسنی در باب کرامات امام عسکری علیه السلام نقل شده است ،  با عنوان« تکرار مباهله در عصر امام حسن عسکری علیه السلام» به رشتۀ تحریر درآورده که دارای اشکالاتی است.فایل word زیر  به بررسی روایت ونقدی کوتاه  بر این داستان است.

لطفا ابتدا خود داستان وسپس نقد آنرا مطالعه فرموده وبا ارسال نظرات ارزشمندتان  این حقیررا یاری نمایید.

برای مطالعۀ داستان به لینک :

http://hosna.kowsarblog.ir/?p=184251&more=1&c=1&tb=1&pb=1

وبرای دریافت نقدآن به لینک زیر مراجعه فرمایید.

naghd dastan mobahele .docx

.

ویژگی ها ومشخصات

• تفسیر امام منسوب به امام عسکری علیه السلام از تفاسير روايى اماميه، متعلق به قرن سوم است.

• متن اين تفسير از سوره مبارکۀ حمد تا پايان آيه 282 سوره مبارکۀ بقره موجود است.

• اين تفسير با بيان رواياتى راجع به فضائل قرآن و تأويل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذكر احاديثى مشتمل بر فضائل اهل بيت( علیهم السلام) و مثالب دشمنان اهل بيت(علیهم السلام) ادامه يافته است.

• بحثهاى متعددى نيز درباره سيره نبوى، به خصوص راجع به مناسبات پيامبر و يهوديان، مطرح شده است.

• در مجموع، در اين تفسير 379 حديث آمده است که بيشتر روايات، طولانى و مفصّل است، به طورى كه گاه يك روايت چندين صفحه را در بر مى‏گيرد و به همين جهت، در برخى موارد ساختار روايى از بين رفته است. در برخى روايات نيز آشفتگى وجود دارد.

• در اين تفسير برخى آيات تأويل شده و بيشتر تأويلها درباره معجزات پيامبر و امامان است.

• در اين تفسير به اسباب نزول آيات كمتر توجه شده، گر چه به مصاديق آيات اشاره شده است.

• مباحث صرفى و نحوى و بلاغى نيز در اين تفسير وجود ندارد.

میزان اعتبار

سلسله سند روايت كتاب نشان مى ‏دهد كه نقل اين تفسير در ميان محدّثان و فقهاى قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است.

مطالب تفسير را محمد بن قاسم استرآبادى خطيب، مشهور به مفسر جرجانى، كه شايد تدوين كننده تفسير نيز باشد، از دو راوى آن، يعنى ابو الحسن على بن محمد بن سيار( يسار؟) و ابو يعقوب يوسف بن محمد بن زياد، نقل كرده است.

با وجود قدمت اين تفسير، وثاقت آن در بين علماى اماميه از گذشته مورد بحث بوده است. عده ای منکر ومنتقد،در  نسبت آن به امام بوده وگروهی دیگرکه البته تعدادببشتری را تشکیل می دهنداین تفسیر شریف رامنسوب به آن حضرت(ع)می دانند.

اولین معتقد

واز قائلان این تفسیر، می توان به شیخ صدوق، علامه طبرسی، علامه مجلسی اول ، علامه مجلسی دوم، ابن شهرآشوب، شیخ حر عاملی، فیض کاشانی، صاحب نورالثقلین،آیت الله بروجردی، شیخ انصاری و… -رحمهم الله- اشاره کرد .

محمد بن على بن بابويه، معروف به شيخ صدوق( ره)، نخستين عالم امامى است كه از اين تفسير مطالب فراوانى در كتب خود نقل كرده، گر چه درباره وثاقت يا عدم اعتبار آن سخنى نگفته است.
ابن بابويه متن تفسير را مستقيما از استرآبادى دريافت نموده است. وى در آغاز كتاب فتوايى خود، من لا يحضره الفقيه، ضمن اشاره به اين نكته كه آنچه در اين اثر فراهم آمده از نظر خودش صحيح است، بيان داشته كه روايات كتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است.

 شاهد ديگر بر اين نظر، ذكر روايتى با همين سند در كتاب التوحيد شيخ صدوق است. در آخر آن روايت نيز شيخ صدوق بيان داشته كه متن كامل حديث را در تفسيرش آورده است.

اولین منتقد

ازجمله نافیان نیز، می توان از ابن الغضائري صاحب كتاب «الضعفاء، علامه حلی، تفرشی، محقق داماد،علامة الشيخ محمّد جواد البلاغى صاحب تفسير «آلاء الرحمن» و…-رحمهم الله- نام برد.

نخستين منتقد وثاقت تفسير، احمد بن حسين بن عبيد اللّه غضائرى، معروف به ابن غضائرى، بود كه در الضعفاء خود، محمد بن قاسم استرآبادى را فردى ضعيف و كذّاب معرفى كرده و دو فرد مذكور در سلسله سند را- كه تفسير را، به نقل از پدرانشان، از امام حسن عسكرى روايت كرده ‏اند- مجهول خوانده است.ابن غضائرى تفسير را« موضوع» دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه ديباجى معرفى كرده است.

با استفاده از تفسیر منسوب به امام عسکری(علیه السلام)، جامع الاحادیث نور، کتابشناسی

درمورد مواعظ ونصایح امام عسکری علیه السلام روایات بسیاری وارد شده که بدلیل اطالۀ کلام  به طور اختصار به چند مورد از آن اشاره می شود:

 از امام‏ عسكرى‏ عليه السّلام رسيده است كه فرمود:

«اگر تمام دنيا به صورت يك لقمه در آيد و آن را بخورد بنده مخلص خدا بدهم، به نظرم در حق او كوتاهى كرده‏ ام و اگر جلوى كافر را بگيرم تا گرسنه و تشنه جان بدهد، آنگاه يك جرعه آب به او بچشانم، به نظرم اسراف نموده ‏ام».

آيين بندگى و نيايش (ترجمه عدة الداعي) ؛ ؛ ص384

ونیز فرمودند:

از امير المؤمنين علیه السلام پرسيدند كه بدترين آفريدگان خدا پس از ابليس و فرعون و .. كيانند؟ گفت: علما در صورتى كه فاسد باشند.

و گفته شد: پس از امامان چه كسانى بهترين خلق خدايند؟ گفت: «دانشمندان، در صورتى كه صالح و درستكار باشند».

الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج‏2 ؛ ص526 و526

وفرمودند:

تا آنجا كه تحمّل دارى از خواستن از ديگران خوددارى كن، زيرا كه هر روز را روزى تازه‏اى است. و بدان كه اصرارورزيدن در طلب و خواستن، از ارزش آدمى مى‏كاهد و مايه خستگى و رنج مى‏شود.

الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج‏4 ؛ ص414

وفرمودند:

عبادت به بسيارى نماز و روزه نيست، بلكه به بسيار انديشيدن در كار خدا (و عظمتهاى آفرينش ژرف و پهناور جهان و اسرار آفرينش انسان)

است.الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج‏1 ؛ ص89

از محمّد بن احمد انصارى روايت شده كه گفت:

گروهى از مفوّضه و مقصره‏  كامل بن ابراهيم مدائنى را نزد امام حسن عسكرى عليه السّلام فرستادند تا با آن حضرت درباره امر مفوّضه مناظره (و مباحثه) كند، كامل ميگويد: من با خودم گفتم: از امام عسكرى پرسش ميكنم: كسى داخل بهشت نميشود مگر اينكه معرفت او نظير معرفت من و مقاله او چون مقاله من باشد. وقتى كه نزد امام عسكرى رفتم ديدم لباسهاى سفيد و نازكى پوشيده. با خودم گفتم: ولى و حجت خدا لباس نازك مى ‏پوشد و به ما دستور مي دهد كه برادران دينى خود را يارى كنيم و از پوشيدن اين گونه لباسها خوددارى نمائيم؟!.
امام‏ عسكرى‏ در حالى كه لبخند ميزد آستينهاى خود را بالا زد، من ديدم پلاس سياهى كه زبر و خشن بود زير لباسهاى خود پوشيده بمن فرمود: اين پلاس سياه را براى خدا و اين لباس نازك را براى شما پوشيده‏ام، من خجل شدم و نزديك دربى كه پرده آن افتاده بود نشستم‏………

ترجمه إثبات الوصية ؛ متن ؛ ص489

نيز از امام‏ عسكرى‏ عليه السّلام روايت كرده كه فرمود:

با روزها دشمنى نكنيد زيرا كه آنها هم با شما دشمنى خواهند كرد، من از معناى اين سخن از آن حضرت پرسش كردم؟ فرمود: اين سخن دو معنى دارد: يكى ظاهر و يكى باطن.

معناى ظاهر آنست كه روز شنبه مال ما است و روز يكشنبه براى شيعيان ما، روز دوشنبه براى دشمنان‏ما.

 معناى باطن آنست كه:

• روز شنبه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله است
• روز يكشنبه امير المؤمنين عليه السّلام است،
•  روز دوشنبه امام حسن و امام حسين عليهما السّلام است،
•  روز سه شنبه زين العابدين و امام محمّد باقر و امام جعفر صادق عليهم السّلام است،
•  روز چهارشنبه موسى بن جعفر و على بن موسى الرضا و امام محمّد تقى عليهم السّلام و من هستيم، 
• روز پنجشنبه فرزندم امام حسن عسكرى عليه السّلام است
• و روز جمعه امام زمان عليه السّلام است،

اين امت به دور امام زمان عليه السّلام اجتماع خواهند كرد و بعد از آن اين آيه شريفه را قرائت كرد: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‏ (هود/86)

آنگاه فرمود: مائيم بقيّة اللّه.

ترجمه إثبات الوصية ؛ متن ؛ ص496

امام حسن عسكرى عليه السّلام نيز مانند پدرش در سامراء تحت نظر قرار داشت و افراد خاصى حق ملاقات با او را داشتند، امام حسن عسكرى بسيار محدود بود و هيچ گونه فعاليت علمى و تبليغى نداشت، رواياتى كه از آن حضرت نقل شده توسط افرادى بوده كه اجازه ملاقات با او را دريافت مى‏ كرده‏اند.

سامراء مركز سياست و حكومت بود، از اين رود تنها رجال سياسى و كارگزاران عالى مقام دولتى در آنجا سكونت داشتند و يك شهر محدود بود كه خواص به آنجا رفت و آمد مى ‏كردند، اخبار و روايات امام حسن عسكرى عليه السّلام توسط نگارنده در يك كتاب به نام «مسند امام عسكرى» تاليف و چاپ شده است.

ايمان و كفر ( ترجمه كتاب الإيمان و الكفر بحار الأنوار جلد 64) ترجمه عطاردى ؛ ج‏1 ؛ ص26

كتبی که در زمینۀ زندگانی یازدهمین اختر تابناک آسمان امامت وولایت به زبان های مختلف نگاشته شده ، ازجمله زبان فارسی بسیارند که در زیر به نمونه هایی از آن اشاره می شود: 

فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسگری (علیه السلام)

کم نیستند روایات وارده از ائمه علیهم السلام که به تفسیر آیات نورانی قرآن مجید پرداخته اند. در این گستره علاوه بر کتاب تفسیری که به امام عسکری علیه السلام منسوب شده، آیاتی از کلام الله نیز در ضمن روایات متعدد در کتب شیعه، به لسان گهر بار آن امام همام(ع) تفسیروتاویل گردیده است. که در اینجا به ذکرچند مورد از آن  می پردازیم:

سفيان بن محمد ضبعى گويد:

به امام حسن عسكرى عليه السلام نامه نوشتم و از آن حضرت راجع به «وليجه» پرسيدم، كه در قول خداى تعالى است:

«َ …وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً…»(توبه/16)

(غير از خدا و رسولش و مؤمنين محل اعتمادى براى خود بر نگزيدند…)

و بدون آنكه در نامه بنويسم، پيش خود فكر مي كردم كه آيا مقصود از مؤمنين در اين آيه كيانند؟
جواب آمد كه: وليجه كسى است غير از امام بحق كه بجاى او منصوب مى ‏شود و در خاطرت گذشت كه آيا مؤمنين در اين آيه كيانند؟ ايشان ائمه بر حق هستند كه از خدا براى مردم امان مي گيرند و خدا هم امان آنها را اجازه مي كند (چنانچه ايشان بهشت را با شرايطى براى مردمى ضمانت كرده‏ اند، خداى تعالى هم ضمانت ايشان را امضا مي فرمايد).

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى ؛ ج‏2 ؛ ص436

 از ابو هاشم جعفرى روايت شده كه گفت:

محمّد بن صالح ارمنى از امام عسكرى عليه السّلام راجع به تفسير آيه شريفه:

«يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ» (رعد/39) ( خدا هر چه را كه بخواهد محو ميكند و هر چه را كه بخواهد ثابت مينمايد و اصل كتاب نزد خدا است)

 پرسش كرد؟
آن حضرت فرمود: آيا خدا غير از آنچه كه بوده محو ميكند و غير از آنچه كه نبوده اثبات مي نمايد؟.
من با خود گفتم: اين عقيده بر خلاف عقيده هشام است كه ميگويد: خدا موقعى بشي‏ء علم پيدا ميكند كه آن شى‏ء موجود شود.
ناگاه ديدم امام عسكرى با غضب از گوشه چشم بمن نظرى كرد و فرمود: خداى تعالى قبل از اينكه شي‏ء موجود شود به آن علم دارد، خدا خالق بود قبل از اينكه مخلوقى باشد، خدا پرورنده بود قبل از اينكه پرورش ‏داده ‏شده ‏اى در كار باشد، خدا قادر بود قبل از آنكه چيز مقدورى در كارى باشد،

من گفتم: شهادت ميدهم كه تو ولى و حجّت و قائم بعدل خدا هستى و بر طريقه امير المؤمنين على عليه السّلام هستى.

على بن حسين،مسعودى، ترجمه إثبات الوصية لعليّ بن أبي طالب عليه السلام، محمد جواد نجفی،ص462

- نيز از ابو هاشم جعفرى روايت شده كه گفت: من در حضور امام حسن عسكرى عليه السّلام بودم، محمّد بن صالح ارمنى از آن حضرت راجع به آيه شريفه:

« وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ شَهِدْنا…»(اعراف/172)

(موقعى كه پروردگار تو فرزندان بنى آدم را از پشت آنان گرفت و ايشان را بر خودشان گواه گرفت (بآنان فرمود:) آيا من پروردگار شما نيستم گفتند: چرا ما شهادت داديم…)

پرسش كرد؟ آن حضرت فرمود: معرفت ثابت شد ولى موقف را فراموش كردند و بهمين زودى يادآور آن خواهند شد، اگر نه اينطور بود كسى نميدانست كه خالق و رازقش كيست.
راوى گويد: من در قلب خود تعجب كردم از اين مقام بزرگى كه خدا به اولياء خود مرحمت كرده؟! ناگاه ديدم امام عسكرى به من توجّهى كرد.

 فرمود: تعجب ندارد، اى ابو هاشم! گمان تو چگونه است درباره گروهى كه هر كس آنان را بشناسد خدا را شناخته و هر كس منكر آنان باشد منكر خدا شده؟، مؤمنى نيست مگر اينكه آنان را تصديق خواهد كرد و بشناسائى آنان يقين پيدا ميكند.

(همان)

   يوسف بن محمّد بن زياد و علىّ بن محمّد بن سيّار از قول پدرانشان از امام‏ عسكرىّ‏ عليه السّلام نقل كرده‏ اند كه:

آن حضرت پس از سلسله سند در باره آيه شریفۀ:

«الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً»(بقره/ 22)

(آن كس كه براى شما زمين را همچون بستر و آسمان را همچون ساختمان گردانيد. ) چنين فرمودند:

يعنى خداوند زمين را متناسب با طبيعت، خوى و بدنهاى شما قرار داد. آن را نه چنان داغ و سوزان نمود كه شما را بسوزاند و نه چنان سرد كه در آن يخ بزنيد، باد آن نه چنان خوشبو است كه از آن سردرد بگيريد و نه آنچنان بد بوكه شما را اذيّت كند، (و زمين)، نه همچون آب، نرم است كه شما را غرق كند و نه آنچنان سخت كه نتوانيد در آن خانه بنا سازيد و قبر بكنيد، بلكه خداوند عزّ و جلّ، آن مقدار صلابت در آن نهاده است كه براى شما مفيد و نافع باشد و بتوانيد خود و ساختمانهايتان را بر آن نگه داريد و در آن خاصيّتى قرار داده است تا براى خانه‏سازى و قبر كندن و بسيار منافع ديگر شما مناسب باشد، پس به اين خاطر زمين را براى شما همچون بستر گردانيده است‏.

عيون أخبار الرضا عليه السلام / ترجمه غفارى و مستفيد ؛ ج‏1 ؛ ص278