فضیلت

در تفسير مجمع البيان از پيامبر گرامى اسلام صلی الله علیه واله چنين آمده است:
من قرء سورة العنكبوت كان له من الاجر عشر حسنات بعدد كل المؤمنين و المنافقين:
” هر كس سوره عنكبوت را بخواند به تعداد تمام مؤمنان و منافقان، ده حسنه براى او نوشته مى ‏شود".

در باره تلاوت سوره عنكبوت و روم به خصوص در شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان، فضيلت فوق العاده ‏اى وارد شده است تا آنجا كه در حديثى از امام صادق علیه السلام مى‏ خوانيم:

من قرء سورة العنكبوت و الروم فى شهر رمضان ليلة ثلاث و عشرين فهو و اللَّه من اهل الجنة، لا استثنى فيه ابدا، و لا اخاف ان يكتب اللَّه على فى يمينى اثما، و ان لهاتين السورتين من اللَّه مكانا؛
” هر كس سوره عنكبوت و روم را در ماه رمضان شب بيست و سوم تلاوت كند به خدا سوگند اهل بهشت است، و من هيچكس را از اين مساله استثناء نمى‏ كنم، و نمى‏ ترسم كه خداوند در اين سوگند قاطع من گناهى بر من بنويسد، و مسلما اين دو سوره در پيشگاه خدا بسيار ارج دارد” «ثواب الاعمال،ج4،ص147».

بدون شك محتواى پربار اين دو سوره و درسهاى مهم توحيدى آن، و برنامه‏ هاى سازنده عملى كه در اين دو سوره ارائه شده است كافى است كه هر انسانى را كه اهل انديشه و الهام و عمل باشد به بهشت جاويدان سوق دهد.

بلكه شايد تنها اگر از نخستين آيه سوره عنكبوت الهام بگيريم، مشمول‏سوگند امام صادق علیه السلام شويم، همان آيه ‏اى كه مساله امتحان عمومى انسانها را مطرح مى‏ كند و مى‏ گويد: همه بدون استثناء در بوته آزمايشها قرار مى‏ گيرند تا سيه ‏روى شوند آنها كه غش دارند.
چگونه ممكن است انسان اين آزمون عظيم را كاملا باور داشته باشد و خود را براى آن آماده نسازد، و اهل تقوا و پرهيزگارى نگردد؟

ساختار سوره

به طور كلى مى ‏توان گفت بحثهاى اين سوره در چهار بخش خلاصه مى ‏شود:

1- بخش آغاز اين سوره كه پيرامون مساله” امتحان” و” وضع منافقان” است و اين دو پيوند ناگسستنى با هم دارند، چرا كه شناخت منافقان جز در طوفانهاى امتحانات و آزمونها ممكن نيست.

2- بخش ديگرى كه در حقيقت براى دلدارى پيامبر ص و مؤمنان اندك نخستين از طريق بيان گوشه‏ هايى از سرنوشت پيامبران بزرگى همچون نوح و ابراهيم و لوط و شعيب است كه در برابر گردنكشانى همچون نمرود و ثروتمندان خودخواه قرار داشتند، ابزار اين مبارزه، كيفيت اين مبارزه و پايان آن، مشخص شده است تا هم دلدارى براى مؤمنان باشد و هم هشدارى براى بت‏پرستان سنگدل و ستمگر كه در عصر پيامبر ص بودند.

3- بخش ديگرى از اين سوره كه مخصوصا در اواخر سوره قرار گرفته از توحيد، و نشانه‏ هاى خدا در عالم آفرينش، و مبارزه با شرك، سخن مى‏ گويد، و و جدان و فطرت انسانها را در اينجا به داورى مى ‏طلبد.

4- قسمت ديگرى از اين سوره مباحث متنوعى پيرامون ضعف و ناتوانى معبودهاى ساختگى، و عابدان” عنكبوت صفت” آنها است و همچنين عظمت قرآن و دلائل حقانيت پيامبر اسلام و لجاجت مخالفان و نيز يك سلسله مسائل تربيتى همچون نماز، نيكى به پدر و مادر، اعمال صالح و طرز بحث و برخورد منطقى با مخالفان دور مى ‏زند.

تفسير نمونه، ج‏16، ص: 199