درقسمت قبلی شمه ای از ایمان حضرت ابوطالب ع وبرخی اقوال گفته شد. دراین قسمت به بررسی ادله  ایمان آن حضرت می پردازیم. به طور کلی دلایل مطرح شده در این زمینه را می توان به چند بخش تقسیم کرد:

1. اقرارهاى زبانى ابوطالب؛
2. عملكردهاى ابوطالب؛
3. ايمان ابوطالب در كلام پيامبر و موضع‌گيرى پيامبر در باره ابوطاب؛
4. روايات وارده از اهل بيت عليهم السلم در شأن جناب ابوطالب؛

6. اعتراف علماى بزرگ اهل سنت به ايمان ابوطالب؛
7. رد ادله واهى در كفر جناب ابوطالب؛

در این پست، به  بررسی دلیل اول،یعنی اقرارهای زبانی  خود جناب ابوطالب می پردازیم.

دلیل اول: اقرارهاى زبانى ابوطالب

از جمله مسائلى كه ايمان جناب ابوطالب و مسلمان بودن وى را ثابت مى‌كند شعرها و كلماتى است كه ابوطالب در عرصه‌هاى مختلف با تصريح به ايمان و مودت و حمايت از پيامبر سروده است كه در اين مجال برخى از كه دلالت واضحى بر مطلب دارند را بيان مى‌كنيم:

 * اشعارابوطالب ع

الف: ابن اسحاق مى‌گويد (بعد از نزول آيه تبت يدا ابى لهب) پس زمانى كه قريش بر عليه پيامبر هم‌پيمان شدند و آن اقدامات قبيح را بر ضد پيامبر انجام دادند ابو طالب گفت:
ألم تعلموا أنّا وجدنا محمداً *** رسولا كموسى خط في أولّ الكتب
تا اينكه گفت:
فلسنا وربّ البيت نُسلم أحمداً *** لعزّاءَ من عضّ الزمان ولا كربِ

آيا نمى‌دانيد ما محمد را يافتيم پيامبرى مانند موسى كه به پيامبرى او در اول همه كتاب‌ها به نام او تصريح شده است.
به خداى كعبه قسم! ما پيامبر را به خاطر سختى‌ها و مشكلات با (بت) عزا عوض نمى‌كنيم.
(محمد بن إسحاق بن يسار، سيرة ابن إسحاق (المبتدأ والمبعث والمغازي)، ج 2، ص 138 والبته اسناد دیگر که بسیارند)

ب: بعد از اينكه عمرو عاص به حبشه رفت تا جعفر بن ابيطالب و همراهانش را پيش نجاشى پادشاه حبشه رسوا كند ! و آنها را از پادشاه حبشه تحويل گرفته و براى مجازات به حجاز نزد مشركين برگرداند، ابوطالب نامه‌اى به نجاشى نوشته و در آن با سرودن ابياتى نجاشى را دعوت به عدل و احسان با آنها كرده است.

ابن كثير مى‌گويد:
زياد از ابن اسحاق نقل كرده است كه ابوطالب زمانى كه برخورد قريش را ديد نامه اى به نجاشى نوشت و در آن ضمن ابياتى او را به عدل و احسان نسبت به كسانى كه از خانواده اش به او پناهنده شده اند دعوت كرد:

ونَعلم أبيتَ اللَّعْنَ أنَّكَ ماجِدٌ *** كريمٌ، فلا يَشقى لديكَ المُجانبُ
وَنعلم بأنّ اللهَ زادَك بَسْطَةً *** وأفعالَ خيرٍ كلُّها بكَ لازِبُ

و مى‌دانيم كه تو چنان خوب و كريم هستى كه از طرف تو به كسى كه نزد تو است ستم نمى شود.
و مى‌دانيم كه خدا قدرت تو را زياد كرده است و همه اسباب نيكى و خير با تو عجين است.
(الحميري المعافري، عبد الملك بن هشام ، السيرة النبوية، ج 2، ص 177 و…)

ج: ابن هشام مى‌گويد:

زمانى كه ابوطالب از بزرگان عرب نسبت به حمله به قوم خود ترسيد، قصيده‌اى سرود كه در آن به حرم مكه و منزلت آن پناه برده بود و بزرگان قومش او را دوست داشتند و او از اين مطلب آنها را باخبر كرده بود و غير از اين مطلب در شعرش وجود دارد كه او هرگز رسول خدا را تسليم آنها نخواهد كرد و او را در مقابل هيچ چيز رها نخواهد كرد مگر اينكه بدون او بميرد پس ابوطالب مى‌گويد:

  خليليّ ما أُذني لأوّلِ عاذلِ *** بِصَغْواءَ في حقٍ ولا عند باطلٍ
أعوذ برب الناس من كل طاعن *** علينا بسوء أو ملح بباطل
وبالبيت حق البيت من بطن مكة *** وبالله إن الله ليس بغافل
هيچ گاه گوش به سخن ملامتگران فرا نداده و ذره‏ ای به کفر و عصيانگری متمايل نمی‏باشم
پناه مى ‏برم به خالق مردم از گروهى كه به بدى بر ما طعن مى ‏زنند و يا ما را نسبت به باطل مى ‏دهند.
قسم به كعبه، خداوند از توطئه توطئه‌گران غافل نيست. (همان،ج1،ص176)

البته اشعار بيش از اینهاست که برای اطلاعات بيشتر، مى‌توان به كتاب ايمان ابى‌طالب، نوشته علامه امينى مراجعه کرد.

 دلالت اين اشعار بر ايمان ابو طالب

علامه امینی رحمة الله علیه می گوید:

من نمى دانم كه شهادت و اعتراف به نبوت اگر با اين شيوه هاى مختلفى كه در اين اشعار ذكر شد محقق نگردد با چه چيزى محقق مى‌شود؟‌ و اگر يكى از اين مطالب يا شعرها از هر كس ديگر نقل شده بود همه بر اسلام او متفق القول بودند؛ اما همه اين مطالب باز هم دلالت بر اسلام ابوطالب نمى‌كند. اين مسأله عجيب است و جاى تامل دارد.!!
الأميني النجفي، عبد الحسين ،الغدير في الكتاب والسنة والأدب، ج7، ص341

*ابوطالب: فرزند برادرم هرگز دروغ نمى‌گويد

محمد بن اسماعيل بخارى در تاريخ خود در ترجمه عقيل بن أبوطالب عليهما السلام و طبرانى در معجم الكبير و ابن حجر در المطالب العاليه، مى‌نويسند:

قريش نزد ابوطالب آمدند و گفتند: پسر برادر تو ما را در مجالس‌مان اذيت مى‌كند، او را از اين كار منع كن. ابوطالب به عقيل دستور دارد كه محمد (ص) را پيش من بياور، عقيل به زور او را خارج و در وسط روز در حالى كه هوا آن قدر گرم بود كه به دنبال سايه‌اى مى‌گشتند كه از شدت گرما در امان باشد. وقتى نزد ابوطالب آمدند، ابوطالب گفت: برادران عموى تو خيال مى‌كنند كه تو آن‌ها را در مجالس و اجتماعات‌مان اذيت مى‌كني، از اذيت آن‌ها دست بردار. رسول خدا (ص) چشمانش به سوى آسمان گرداند و فرمود: آيا اين خورشيد را مى‌بيني؟ گفتند: بلي. آن حضرت فرمود:
من نمى‌توانم از دعوتم دست بردارم؛ همان گونه‌اى كه شما (قادر نيستيد) شعله‌اى از شعله‌هاى خورشيد را برافروزيد (در اختيار داشته باشيد).
ابوطالب گفت: پسر برادر من هرگز به ما دروغ نگفته است، پس بازگرديد. (التاريخ الكبير، ج 7، ص 225، والمعجم الكبير، ج 17 ، ص 191)

دلالت اين مطلب بر ايمان جناب أبوطالب عليه السلام روشن و آشكار است؛ چرا كه او به خداوند سوگند ياد مى‌كند كه فرزند برادرش هرگز دروغ نگفته است. اين جمله تأييد آشكار نبوت و رسالت آن حضرت است.

جناب ابوطالب، پدر گرامى امير مؤمنان عليه السلام از حاميان و ياوران پيامبر در دوران سخت مبارزه با مشركين مكه و خصوصاً در دوران سه ساله محاصره مسلمانان در شعب ابى طالب و از نخستين كسانى بود كه به آن حضرت ايمان آورد. دشمنان امير مؤمنان عليه السلام به خاطر كينيه و حسدى كه نسبت به امير مؤمنان عليه السلام دارند، تلاش كرده‌اند كه ثابت كنند ابوطالب عليه السلام در حال كفر از دنيا رفته است.

از ديدگاه شيعه، ايمان حضرت ابوطالب عليه السلام اجماعى است؛ چنانچه مرحوم شيخ طوسى در اين باره مى‌نويسد:

از امام صادق و امام باقر عليهما السلام نقل شده است كه ابوطالب عليه السلام مسلمان بوده است. شيعيان بر اين مطلب اجماع دارند و در آ‌ن اختلافى ندارند. آن‌ها دلايل قطعى بر اين مطلب دارند كه سبب يقين بر ايمان ابوطالب عليه السلام مى‌شود.
(شیخ طوسی،  التبيان في تفسير القرآن، ج 8، ص 164)

علامه مجلسى رضوان الله تعالى عليه در اين باره مى فرمايد:
شيعيان، بر ايمان ابوطالب و اين كه او در ابتداى امر رسالت رسول خدا صلى الله عليه وآله، به او ايمان آورده و هرگز بتى نپرستيد، اجماع دارند؛ بلكه او از اوصياى حضرت ابراهيم عليه السلام بود. اين مطلب به اندازه‌اى نزد شيعه مشهور است كه حتى دشمنان شيعه نيز اين اعتقاد را به شيعه نسبت مى دهند. و روايات متواتر از طرق خاصه و عامه، بر ايمان او وارد شده و بسيارى از دانشمندان و محدثان ما درباره ايمان ابوطالب كتاب مستقل تأليف كرده اند؛ چنانچه اين مطلب بر كسى در كتاب‌هاى رجالى تحقيق مى‌كند، پوشيده نيست.
(محمد باقرمجلسي، بحار الأنوار، ج 35، ص )

اما سران وهابيت؛ همانند ابن تيميه، محمد بن عبدالوهاب و و پيروان و همفكران آن‌ها به خاطر كينه و دشمنى با امير مؤمنان عليه السلام، اصرار به كافر دانستن جناب ابوطالب و طرح آن در شرايط مختلف دارند و در اين قضيه دچار بى‌انصافى و غرض ورزى شده‌اند كه به برخى از سخنان آن‌ها اشاره مى‌شود.

ابن تيميه مى‌گويد:
شيعيان به عباس عموى رسول خدا (ص) ايراد مى‌گيرند؛ در حالى كه ايمان به صورت متواتر نقل شده است، و ابوطالب را ستايش مى‌كنند؛ در حالى كه به اتفاق اهل علم كافر مرده است؛ چنانچه احاديث صحيح بر اين مطلب دلالت مى‌كند.
(إبن تيمية الحراني ، منهاج السنة النبوية، ج 4، ص 351)

در جايى ديگر با زير سؤال بردن خدمات و زحمات ابوطالب به اسلام و پيامبر مى‌نويسد:
ابوطالب، رسول خدا (ص) را به خاطر خويشاوندى و پيوند نسبى كمك مى‌كرد نه به خاطر خداوند و تقرّب به او.
(إبن تيمية الحراني، منهاج السنة النبوية، ج 7، ص 304)

همچنين محمد بن عبدالوهاب مى‌نويسد:
وتوفي أبو طالب كافراً لم يؤمن خشية العار رغم الحاح الرسول على ذلك.
ابوطالب كافر مرد و على رغم اصرار رسول خدا به خاطر ترس از ننگ، ايمان نياورد.
محمد بن عبد الوهاب، مجموعة المؤلفات، ج4، ص62ـ63.

این یک نگاه اجمالی براقوال موجود در مورد ایمان شیخ البطحاء، حضرت ابوطالب  علیه السلام  بود .ان شاءالله در پست بعدی به بررسی ادله ایمان آن بزرگوار می پردازیم.

موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصرعج

*آيت الله ناصر مكارم شيرازي

در تاريخ اسلام كمتر كسي را مي يابيم كه مانند ابوطالب در دفاع از اسلام در روز غربت آن كوشيده باشد و اگر حمايت هاي بي دريغ آن بزرگوار نبود، درخت نوپاي اسلام به ثمر نمي نشست.
ابوطالب در سخت ترين حالات پيامبر(ص) و مسلمين يعني در آن سه سال كه آن ها در دره مخصوصي در نزديكي خانه خدا كه بعداً به شعب ابيطالب معروف شد، در محاصره دشمن بودند، مانند پروانه گرد شمع وجود پيامبر اسلام(ص) مي چرخيد و با تمام وجود در حفظ او مي كوشيد.

هر شب محل خواب و استراحت پيامبر را عوض مي كرد و فرزند دلبندش را در جاي او مي خوابانيد و به او مي فرمود: «من تو را فداي فرزند عبدالله يعني پيغمبر اسلام(ص) كردم»، او از همان كودكي به سبب امارات و نشانه هاي روشن به آينده پيغمبر اسلام(ص) پي برده بود و در حفظ و حراستش از كينه دشمنان سخت مي كوشيد و در واقع از مؤمنان به پيامبر اسلام(ص) قبل از نبوتش بود، حتي در زماني كه پيامبر كودك شيرخواري در قنداقه بود، به وسيله او از خداوند باران طلبيد و خشكسالي سرزمين مكه برطرف شد.

و شعر معروف:

وابيض يستسقي الغمام بوجهه

ثمال اليتامي عصمه للارامل

كه ابوطالب بعداً سروده و بسياري از دانشمندان شيعه و اهل سنت آن را در كتاب هاي خود به عنوان يادگار آن زمان نقل كرده اند، گواه روشن همين امر است، او بارها در شعر و نثرش ايمان محكم خود را نسبت به پيامبر اسلام(ص) نشان داده است، اما بزرگترين تهمت را به او زدند و گفتند: ابوطالب كافر از دنيا رفت و به اين ترتيب تمام كينه هايي را كه نسبت به فرزندش علي(ع) داشتند، نسبت به پدر بروز دادند و تمام شواهد تاريخي را ناديده گرفتند.

اگر جز اين شعر معروف ابوطالب در مدح پيغمبر اكرم(ص) در دست نبود كافي بر بطلان اين تهمت ناروا بود آنجا كه مي گويد:

لقد اكرم الله النبي محمدا

فاكرم خلق الله في الناس احمد

وشق له من اسمه ليجله

فذو العرش محمود و هذا محمد

*آيت الله لطف الله صافي گلپايگاني

برحسب آنچه در «مصباحين» مصباح شيخ و مصباح كفعمي از ابن عياش مؤلف كتاب نفيس «مقتضب الاثر في ائمه الاثني عشر» منقول است، وفات آن حضرت در روز 26 رجب سال 10 بعثت كه به عام الحزن ناميده شد اتفاق افتاده، حضرت ابوطالب(ع) از اول شروع و ظهور اين دين حنيف، يگانه كسي بود كه آن را تحت حمايت گرفت.
همان بزرگمرد ارجمندي كه از اجتماع قريش و نقشه ها و تهديدات و قطع روابط و آزار و اذيت ايشان بيم نداشت و تا زنده بود با خلوص نيت از پيامبر اسلام(ص) حمايت كرد و به او گفت: «اذهب يابن اخي! فقل ما احببت فوالله لا اسلمك لشي ء ابدا»، اي پسر برادرم! برو و هرچه دوست داري بگو، به خدا سوگند تو را در هيچ پيشامدي تنها نمي گذارم.

مقام آن حضرت چنان رفيع بود كه پيامبر(ص) در مصيبتش گريان شد و اندوهگين شد، پس از و فات ابوطالب، قريش بر پيامبر مرارت هايي رساندند كه در حيات ابوطالب جرأت انجام آن را نداشتند، سال وفات دو يار ديرين پيامبر(ص)، حضرت ابوطالب و حضرت خديجه ام المؤمنين(س) عام الحزن نام گرفت، ابوطالب سيد بطحاء، پير قريش و رئيس مكه و قبيله بود.

ايشان جميع فضايل اخلاقي را دارا بودند، همه به او احترام مي گذاشتند و شخصيت و مكارم اخلاقش را مي ستودند، به طور قطع، بر همه امت اسلامي لازم و واجب است كه قدر خاندان ابوطالب را بدانند و خدمات و رنج و مصائب آنان را در ياري پيامبر(ص)، نصرت دين و اعتلاي كلمه دين فراموش نكنند.

*آيت الله حسينعلي نوري همداني

حضرت ابوطالب والد بزرگوار حضرت مولاي متقيان اميرمؤمنان(ع) داراي شخصيت اسلامي بسيار والايي است و حق بسيار بزرگي به اسلام و مسلمين دارد كه به قول ابن ابي الحديد «ولولا ابوطالب وابنه لما مثل الدين شخصا فقايا» يعني اگر ابوطالب و فرزند او علي نبودند، دين اسلام هرگز تثبيت نمي شد، او نسبت به پيغمبر بزرگ اسلام حضرت محمد(ص) از جهت محبت و مساعدت و نصرت ممتاز و در تاريخ اسلام از اين نظر جايگاه بسيار بلندي دارد .

*آيت الله محمدعلي علوي گرگاني

حضرت ابوطالب(ع) پدر بزرگوار حضرت اميرالمؤمنين(ع) در بين تمامي صحابه رسول گرامي اسلام(ص) قطعاً مظلومترين شخص است، زيرا اين بزرگوار در زماني كه رسول معظم اسلام(ص) هيچ گونه حامي و پشتيباني نداشت، يكه و تنها به حمايت آن حضرت برخاست و تمامي مشكلات را به جان خريد، ولي متأسفانه تاريخ به ايشان ظلم مضاعف نمود و نسبت هاي ناروا را به او داد كه با شواهد قطعي تاريخي در تعارض مسلم است و مثال ايمان ايشان، مثال مؤمن آل فرعون است كه ايمانش را مخفي مي كرد تا بتواند به اهداف عاليه اش برسد و از هر چه در اين زمينه كارهاي تحقيقي صورت گيرد كه چهره درخشان و مظلوم آن مظلوم تاريخ از آيينه زنگار خارج شود.

.

.

.

   روز هفتم ماه رمضان بنا به نقل شيخ مفيد قدس سره سال دهم بعثت حضرت ابوطالب عم و يار با وفاى پيامبر (صلى الله عليه و آله) وفات يافت.

   همان مرد بزرگوارى كه در تمام نشيب و فرازهاى دوران رسالت و قبل از رسالت برادر زاده عزيزش را يارى كرد و شر قريش را از او بازداشت و قلب نازنين پيامبر (صلى الله عليه و آله) را در تبليغات و رسالت الهى خوشحال و مسرور نمود، و با كلماتى نظير: «اذهب يابن اخى فقل ما احببت فوالله لا اسلمك لشى ء ابدا» اى پسر برادرم برو و هر چه دوست مى دارى بگو (با مشركين و قريش) به خدا سوگند تو را در هيچ پيش آمدى وا نمى گذارم، (نوازش مى نمود) و از او پشتيبانى مى كرد.

   كفه ايمان ابوطالب از كفه ايمان همه خلق سنگين تر است

   آرى به اين بزرگوار تهمت بى ايمانى مى زنند، حضرت باقر (عليه السلام) فرمود: اگر ايمان ابى طالب را در يك كفه ترازو بگذارند و ايمان اين خلق را در كفه ديگر، ايمان او سنگين تر است. (شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، نقل از رمضان در تاريخ، ص 48)

   آرى ابوطالب چهل و دو سال، در نهايت وفا و صميميت و فداكارى به كفالت و حمايت پيامبر (صلى الله عليه و آله) پرداخت، كه او مانند پدرى مهربان و همسرش فاطمه بنت اسد همچون مادرى او را خدمت و حفاظت و پرستارى نمودند. و مرگ ابوطالب پيامبر (صلى الله عليه و آله) را به شدت متاثر ساخت، چرا كه حضرت يگانه حامى و پناه گاه خود را بعد از خدا از دست داد، كه دشمن پس از او بر پيامبر (صلى الله عليه و آله) جرى و گستاخ گشتند. و مدفن آن حضرت در مكه قبرستان ابوطالب كه به نام آنجناب ناميده شده قرار گرفت، «تغمده الله ببحبوحات جنانه » ( رمضان در تاريخ نوشته آيت الله صافى، ص 57)

وفات این بزرگ مرد تاریخ اسلام ویاربا وفای پیامبرصلی الله علیه وآله،

حضرت ابوطالب علیه السلام برهمۀشیعیان علی ولی الله تسلیت باد.

.

.

.

هفت روز تشنگى جسم را تاب آوردى

و جانت را به ذكر او سيراب ساختى.

از هر چه سستى و لغزش است

به راهنماى گمراهان پناه ببر!

.

.

.