عمل و تفکر

يکی از مسائل تربيتی اين است که آيا کسب علم مهمتر است يا انديشيدن؟

بطور کلی گفته مي‏ شود، مدرسه جاي درس خواندن است و بايد در آن جا، علم آموخت. به نظر پاره‏ ای از متخصصان تعليم و تربيت، بايد در مدرسه، نظريات علمی را فرا گرفت و بعد از طی دوره‏ های آموزشی به تفکر پرداخت. بعضی با اين نظر، مخالف هستند و مي‏گويند، علم آموختن وسيله ‏ی تربيت يا پرورش نيروی تفکر است. علم بصورتی کامل در مجله‏ ها و کتابها تدوين شده است و فرد با اندک فعاليتي مي‏تواند به مطالعه‏ ي آن اقدام کند. اما انديشيدن و پرورش نيروی تفکر، چيزي نيست که از کتاب و مطالعه بدست آيد. آنچه در کتابهاي منطق و روش شناسی ذکر مي‏ شود، همان قواعد و اصول انديشيدن و تحقيق کردن است. پرورش نيروی تفکر، همان تربيت واقعی است و در مراحلی از رشد، بايد با کمک مربی انجام گيرد. به نظر اين دسته، هدف از تربيت، پرورش نيروی تفکر است. در جاي خود آمده است که تفکر، وسيله‏ ي تربيت نيز مي‏باشد. آنچه معلمان آگاه، مي‏توانند انجام دهند، علم آموختن از طريق تفکر است. با اتخاذ روش تحقيق بعنوان روش تدريس شاگرد هم علم مي‏ آموزد و هم در ضمن تحقيق، قدرت تفکر خود را پرورش مي‏دهد. بنابر اين، مي‏ توان گفت ميان علم آموختن و پرورش نيروي تفکر، تضادي وجود ندارد. به سخن ديگر، آموختن علم و پرورش نيروي تفکر، قابل تلفيق هستند. از نظر تربيتي، اگر امر دائر شود ميان اين که مابين آموختن علم و پرورش نيروي تفکر، يکي را انتخاب کنيم بايد دومي را برگزينيم. دليل اين تقدم را در بالا ذکر کرديم. روي اين اصل، پرورش نيروي تفکر، مهمتر از کسب علم است. با توجه به اين حقيقت است که مفهوم «لا علم کالتفکر» روشن مي‏گردد. حضرت علی عليه‏ السلام در همين جمله کوتاه، اهميت تفکر و تقدم آن را بر علم، بيان ميی فرمايد.