قال على عليه السلام:

 «يا كُمَيْلُ! قُلْ عِنْدَ كُلِّ شِدَّةٍ «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلّا بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ» و قُلْ عِنْدَ كُلِّ نِعْمَةٍ «اَلْحَمْدُلِلّهِ» تُزْدَدْ مِنْها، وَ اِذا اَبْطَأَتِ الْاَرْزاقُ عَلَيْكَ «فَاسْتَغْفِرِ اللّهَ» يُوَسَّعُ عَلَيْكَ فيها» ؛

«اى كميل:

• در مواجهه با هر مشكلى بگو: «لا حول و لا قوّة الّا باللّه» خداوند كفايت آن مشكل را مى‌كند
•  و هرگاه نعمتى به تو رسيد بگو: «الحمدللّه» تا سبب فزونى نعمت گردد،
•  و هرگاه روزى تو به تأخير افتاد، «استغفار كن» كه باعث گشايش روزى است!».

   شرح و تفسير

از سوى معلّمى بزرگ همچون على عليه السلام براى شاگرد مستعدّى چون كميل، سه ذكر بسيار عالى و مهمّ براى سه هدف بزرگ بيان شده است. آرى همه چيز در نزد معصومين عليهم السلام هست؛ حتّى اوراد و اذكار، و نيازى به ديگران نمى‌باشد.

   گفتن سه ذكر فوق، در سه زمان مخصوصى كه در روايت آمده است، آثار مهمّى دارد؛ ولى آنچه كه مهمّ است توجّه به اين نكته كه: «ذكر، فقط لقلقۀ زبان نيست» بنابراين، اگر به مفهوم اين ذكرهاى جالب، توجّه نكنيم و پيام آن‌ها را در جامعه پياده نكنيم، آن آثار را نخواهد داشت. 

• معناى ذكر «لا حول و لاقوّة الا باللّه» اين است كه تمام قدرت‌ها به دست خداست و حلّال همۀ مشكلات اوست و هر چه هست از ناحيۀ اوست. اگر اين معنى را باور كنيم و در نتيجه با تمام وجود به در خانۀ او برويم و ايمانمان به اين مفاهيم قوى شود، يعنى حالتى شبيه حالت غريق در دريا پيدا كنيم، كه جز قدرت خداوند به هيچ چيز ديگر فكر نكنيم، خداوند در مشكلات ما را كفايت خواهد كرد.

• پيام ذكر «الحمدللّه» اين است كه با رسيدن به نعمتى مغرور نشويم و حقيقتاً نعمت را از جانب او بدانيم، از آن سوء استفاده نكنيم، بخل نورزيم، در اين صورت نه تنها نعمت باقى مى‌ماند، بلكه فزونى مى‌يابد.

• و ذكر سوم (استغفراللّه) نيز چنين است. معناى استغفار اين است كه ديگر به سراغ گناه نرويم؛ زيرا يكى از عوامل معضلات اقتصادى در جامعه گناهان است، جامعۀ گناهكار جامعۀ فقيرى نيز خواهد بود .

البتّه بروز اين مشكلات به هنگام گناه، زنگ بيدارباشى است براى مؤمنان. با اين بينش، بروز مشكلات فوق خود نعمت است، بدين جهت خداوند كفّار را به حال خود رها كرده و براى بيدارى آن‌ها زنگ بيدارباش نمى‌زند، تا در گناهان خويش غرق شوند.

_{یکصد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی (ع)، صفحه 20}