احياء شب قدر به بيدار بودن شب تا سحر خلاصه نمی شود اين بيدار بودن هدفی پشتش نهفته است و آن عبادت است، قرائت دعا، نماز، قرآن و … .

چه نيكوست اگر محفلی را ترتيب می دهیم هدف، بيدار كردن دل شب زنده دار باشد، نه صرف باز نگاه داشتن چشمان.

از این رو در روايات اسلامی تأكيدات فراوانی بر بزرگداشت اين شب عظيم به وسيله شب زنده داری، مناجات، خواندن قرآن و ادعيه، برپا داشتن نمازهای مستحبی و قرآن بر سر نهادن شده است. ولی بايد توجه داشت كه انجام اين سنت های نيكو لطمه ای بر واجبات نزند و خسرانی جبران ناپذير را به دنبال نداشته باشد.

برخی از واجباتی كه گاه در اين شب مورد غفلت واقع می شوند از این جمله اند:

* ترك نماز صبح
معمولا چند ساعتی تا نماز صبح باقی است كه پس ازشب زنده داری به خانه بازمی گردیم و پس از خوردن سحری خواب چشمانمان را فرامی گیرد. اين بهترين زمان برای شيطان است تا دست به كار شده و اجر شب زنده دارای را ضايع كند. فرصتي مناسب برای ترك واجب به بهانه انجام مستحب.اين در حالی است كه امام علی (عليه السلام) در آخرين وصايای خويش به امام حسن (عليه السلام) فرمودند:

«فرزندم ! تو را وصيت می كنم به نماز اول وقت».[1] و در اين ميان نماز صبح جايگاهی شريف تر از ساير نمازها دارد. در روايتی از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) آمده است: «كسی كه نماز صبح نخواند قرآن از او بيزار است».[2]
 
* نارضايتي پدر و مادر
دراین شبهاهر كس دوست دارد به مكان خاصی رفته و با افرادی كه می پسندد همنشين گردد. اين شور و اشتياق به ويژه در جوان ها رنگ و بويی ديگر دارد. در اين ميان والدين به دلائل گوناگون ممكن است با برخی از علائق فرزندان خويش مخالفت نمايند. بنا برمصلحت خود به آن ها اجازه ندهند بروند يا آنكه از آن ها بخواهند تا پاسی از شب نگذشته به خانه برگردند. شايد برخی از والدين به دليل كهولت سن يا بيماری، توان شركت در مراسم را نداشته باشند به همين خاطر از فرزندان خويش می خواهند در خانه کنارشان باشندو مراسم را به جا آورند. در اين ميان مخالفت فرزندان با آنان امری غيرقابل قبول در محضر حضرت حق خواهد بود چرا كه وظيفه فرزندان در قبال والدين بسيار سنگين است.
اسلام نيكي به پدر و مادر را در كنار عبادت خداوند قرار داده است و از مسلمين می خواهد تمام توان خويش را برای پاسداری از حقوق آنان به پا دارند. امام صادق (عليه السلام) می فرماید: «گناهی كه مانع استجابت دعا می شود و زندگي را تيره و تار می كند، نافرمانی از پدر مادر است».[3] مگر نه اينكه در شب قدر دست نياز به سوی بی نياز بلند می گردد تا حاجات مادی و معنوی برآورده به خير گردد؟! پس اعمال اين شب با نارضايتی والدين تباه خواهند شد. امام هادی(عليه السلام) می فرمايند: «آزردن و نافرمانی پدر و مادر، نداری می آورد و به خواری می كشاند».[4]
 

* ضايع كردن حقوق ديگران
اصولا در هنگام برگزاری مراسم های مذهبی، گروه زيادی از افراد، در مكانی محدود، كنار يكديگر می نشينند و به انجام فرائض دينی مشغول می شوند. اين با هم بودن به خودی خود بسيار زيباست و وحدت و يكدلی امت اسلامي را يادآور می شود و می تواند سبب ايجاد دوستی ها و مودت های فراوانی گردد. بسياری از افراد پس از مدت ها يكديگر را در اين مجالس می بينند. ديدارها تازه می شود و دل ها شاد می گردد. اما بايد توجه داشت كه اين بركات، آسيب هايی را نيز با خود به همراه خواهد داشت كه توجه به آن ها ضروری است. برخی از افراد پس از ديدن دوست و آشنا فراموش می كنند برای چه امری در اين مجلس حضور يافته اند. از ياد می برند كه در مكانی عمومی حضور دارند. جايي كه ديگران براي به دست آوردن آرامش از دست رفته در طول سال، بدان پناه برده اند. همهمه و سر و صدا، به ويژه در هنگام سخنرانی ها، يكي از بزرگ ترين مشكلات در مجالس مذهبی است كه منجر به ضايع شدن حقوق ديگران می گردد. حقی كه خدا آن را نمی بخشد. حضرت علی (عليه السلام) می فرمايد: «اما ظلمی كه بخشوده نمی شود ظلمی است كه بعضی از بندگان خدا بر بعض ديگر می كنند».[5]
و در روايت ديگری آن حضرت حتی ادای حق الناس را از حق الله مهم تر دانسته و می فرمايد: «خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داده و كسی كه حقوق بندگانش را رعايت كند حقوق الهی را نيز رعايت خواهد كرد».[6]
 
* عدم توجه به حال كودكان
يكي از امور شايع در شب های قدر، و به طور كلی هيئات مذهبی، آن است كه مادران فرزندان نوزاد و خردسال خويش را با خود به مجالس می آورند بی آنكه توجهی به وضعيت روحی فرزند و ميزان تاب و توان آن داشته باشند. برخي از نوزادان و كودكان توان تحمل جمعيت زياد را ندارند و در مجالس شلوغ بی تاب گشته و شروع به گريه می كنند كه نتيجه آن چيزی جز آزار خود كودك، مادر و سايرکسانی كه در مجلس حضور يافته اند نخواهد بود. پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله) به ياران خويش توصيه می نمودند: «فرزندان خود را به كسب سه خصلت تربيت كنيد: دوستی پيامبرتان و دوستی خاندانش و قرائت قرآن».[7] اما در كنار آن به آنان سفارش می نمودند آنچه را كه انجام آن برای كودك سنگين و طاقت فرساست از او نخواهند.[8]
حضور در اين مجالس به همراه كودكانی كه تحمل فضا را ندارند ممكن است منجر به دوري و انزجار آن ها از اين مراسم ها شده و خاطراتی بد را برايشان به همراه داشته باشد. بايد توجه داشته باشیم كه عبادت و راز و نياز با خداوند مكان بردار نيست. هركس در هر مكاني می تواند روی به سويش آورده و با او نجوا كند. چه بسا ثواب مادرانی كه به منظور رعايت حال فرزندان، در خانه و از طريق راديو و تلويزيون به انجام اين سنت اقدام می كنند عظيم تر از سايرين باشد چرا كه رسول خدا (صلی الله عليه و آله) فرموده اند: «هر كس كودك گريان خود را راضی كند تا آرام شود، خداوند از بهشت آن قدر به او می دهد تا راضی شود».[9]
 
البته پسنديده است که در مكان های برگزاری مجالس، جايی را برای مراقبت از كودكان قرار دهند تا هم والدين با آسايش خيال به عبادت بپردازند و هم كودكان از اين مجال برای بازی استفاده كرده و خاطرۀ خوشی در ذهنشان به جا گذارد.
 
* عدم رعايت نظافت
زماني كه انسان قرار است در مكانی عمومی حضور يابد بايست نكات مربوط به نظافت فردی و عمومی را به خوبی رعايت نمايد. پوشيدن لباس های تميز، مسواك نمودن دهان و جلوگيری از ريختن زباله، هر چند كوچك و ناچيز، در مكان از امور مهمی است كه توجه بدان ها به ويژه برای شب زنده داران اهميتی بسيار زياد دارد، وعلاوه بر آن زحمت نظافت آن بر دوش دیگر مومنین می افتد. هر كس بايد خود را به رعايت اين امور مقيد سازد تا همگی بتوانند در محيطی سالم به انجام مناسك مذهبی بپردازند. امام رضا (عليه السلام) نظافت را در شمار اخلاق انبيا دانسته اند[10] و رسول خدا (صلی الله عليه و آله) فرموده اند: «خداوند زيباست و زيبايی را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاكيزه است و پاكيزگی را دوست دارد».[11]
 
پی نوشت:
1. ميزان الحكم/ج 4/ص 3539.
2. اسرار الصلاه، ص 34.
3علل الشرايع ج 2، ص 584.
4. بحارالأنوار(ط-بيروت) ج 71 ، ص 84.
5. نهج البلاغه، خطبه 175.
6. ميزان الحكمه، ج 2، ص 480.
7. كنزالعمال، ج16، ص456، ح45409.
8. كافي، ج 6، ص50.
9. الفردوس، ج3، ص549، ح5715.
10. كافي، ج 5، ص 567، ح 50.
11. نهج الفصاحه، ح 690