اعمش مفسر بزرگ قرآن و محدث معروف قرن دوم هجري قمري در حالِ مرگ بود. قاضي القضاة کوفه و ابوحنيفه به عيادتش رفتند. ابوحنيفه احوال او را پرسيد، اعمش گفت: دستم از عمل خير کوتاه است.

يک مرتبه اعمش گريه اش گرفت ابوحنيفه گفت: گويا فهميده اي که روز آخر عمرت است و گناهان زيادي کرده اي. امّا بزرگترين گناه تو اين است که در شاءن حضرت علي (ع) و اهل بيت او حرف هاي زيادي زده اي و از آنان تعريف بسياري نموده اي.

حالا بيا و از حرفهايي که در مورد آنها گفتي توبه کن تا خداوند ترا بيامرزد. اعمش گفت: مگر من درباره آن حضرت چه گفته ام؟

ابوحنيفه گفت: تو گفته اي حضرت علي (ع) بهشت و جهنم را بين مردم تقسيم مي کند اعمش از خانواده اش خواست که او را بلند کنند. او را بلند کردند و نشست رو به ابوحنيفه کرد و گفت: اي يهودي! آيا به من ايراد مي گيري؟ قسم بخداي عالم، به چند واسطه از رسول خدا(ص) شنيدم که فرمود: يا علي، تو کنار آتش جهنم مي نشيني و آتش در اختيار توست. مردم از کنار تو رد مي شوند، هر که را که تو دستور دهي آتش به او کاري ندارد وگرنه آتش جهنم او را خواهد گرفت و او را در دوزخ خواهد انداخت.

آقا رسول اکرم (صلی الله علیه واله) فرمود:
اگر تمام مردم دوستدار علي بن ابيطالب (ع) مي شدند خداوند عالم، جهنم را خلق نمي فرمود.
روزي حضرت رسول اکرم (ص) با عده اي از مسلمانان بيرون مسجد نشسته بودند. در اين هنگام چهار نفر سياه پوست تابوتي را به سمت قبرستان مي بردند. پيامبر(ص) به آنها اشاره فرمود که جنازه را جلوتر بياورند. چون جنازه را نزديک حضرت آوردند. حضرت رسول خدا (ص) روپوش را از روي او گشود و فرمود: اي علي اين شخص (رباح) غلام سياه پوست (بني نجار) است.

حضرت علي (ع) با مشاهده آن مرد سياه پوست فرمود: آقا يا رسول اللّه اين غلام هر وقت مرا مي ديد شاد مي شد و مي گفت من ترا دوست دارم.
وقتي که حضرت رسول اکرم (ص) اين سخن را شنيد، برخاست و دستور فرمود، که جنازه را غسل دهند.
سپس لباس خود را به عنوانِ کفن بر تن مرده نمود و براي تشيع جنازه خود حضرت براه افتاد.
در بين راه صداي عجيبي از آسمان ها بلند شد. پيامبر ص فرمود: اين صداي نزول هفتاد هزار فرشته است که براي تشييع جنازه اين غلام سياه آمده اند.
سپس خود حضرت در قبر رفت و صورت غلام را بر خاک نهاد و سنگ لحد را چيد. وقتي کار دفن غلام به پايان رسيد حضرت رسول خدا (ص) خطاب به حضرت علي (ع) فرمود :
*** يا علي نعمتهاي بهشتي که بر اين غلام مي رسد همه به خاطر محبت و دوست داشتن توست. ***

ياد رُخَش به روضه رضوان نمي دهم
خاک رهش بملک سليمان نمي دهم

دُرّ ولايتي که نهفتم از او به دل
تا بنده، گوهري است که ارزان نمي دهم

يک جلوه از جمال عزيزش بهر دو کون
با صد هزار يوسف کنعان نمي دهم

دست طلب ز دامن او بر نمي کشم
دل را به غير عترت و قرآن نمي دهم

يک قطره اشک که ريزم بياد او
آن قطره را بگوهر غلطان نمي دهم

آب ولايتي که گلم زان سرشته شد
آن آب را بچشمه حيوان نمي دهم

مهر عليست جان جهاني و جهان جان
بي مهر او بقابض جان، جان نمي دهم

امروز هرکس بکسي سر سپرده است
من سر بغير قبله ايمان نمي دهم

آيه ود

( الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا )« سوره مبارکه مریم/ 96»

خداي رحمان کساني را که ايمان آورده اند و کارهاي شايسته کرده اند, محبوب همه گرداند.

تفسیر: * محبت على ( عليه السلام ) در دلهاى مؤ منان در بسيارى از كتب حديث و تفسير اهل تسنن (علاوه بر شيعه ) روايات متعددى در شان نزول آيه (ان الذين آمنوا و عملوا الصالحات سيجعل لهم الرحمن ودا) از پيامبر اكرم (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) نقل شده است كه نشان مى دهد نخستين بار اين آيه در مورد على ( عليه السلام ) نازل گرديده است ، از جمله ((علامه زمخشرى )) در كشاف و ((سبط ابن الجوزى )) در تذكره و ((گنجى شافعى )) و ((قرطبى )) در تفسير مشهورش و ((محب الدين طبرى )) در ذخائر العقبى و ((نيشابورى )) در تفسير معروف خود، و ((ابن صباغ مالكى )) در فصول المهمه و ((سيوطى )) در در المنثور و ((هيثمى )) در صواعق المحرقه ، و ((آلوسى )) در روح المعانى را ميتوان نام برد از جمله :

الف- ثعلبى در تفسير خود از ((براء بن عازب )) چنين نقل مى كند: رسولخدا (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) به على ( عليه السلام ) فرمود: قل اللهم اجعل لى عندك عهدا، و اجعل لى فى قلوب المؤ منين مودة ، فانزل الله تعالى : ان الذين آمنوا و عملوا الصالحات سيجعل لهم الرحمن ودا: ((بگو خداوندا! براى من عهدى نزد خودت قرار ده ، و در دلهاى مؤ منان مودت مرا بيفكن ، در اين هنگام ، آيه ان الذين آمنوا… نازل گرديد)). عين همين عبارت يا با كمى اختلاف در بسيارى از كتب ديگر آمده است .

ب -در بسيارى از كتب اسلامى اين معنى از ابن عباس نقل شده كه مى گويد: نزلت فى على بن ابى طالب ان الذين آمنوا و عملوا الصالحات سيجعل لهم الرحمن ودا قال محبة فى قلوب المؤ منين ، يعنى : آيه ان الذين آمنوا… در باره على بن ابى طالب ( عليه السلام ) نازل گرديده ، و معنى آن اين است خدا محبت او را در دلهاى مؤ منان قرار مى دهد.))

ج - در كتاب ((صواعق )) از محمد بن حنفيه در تفسير اين آيه چنين نقل مى كند: لا يبقى مؤ من الا و فى قلبه ود لعلى و لاهلبيته : ((هيچ فرد با ايمانى پيدا نمى شود مگر اينكه در درون قلبش ، محبت على و خاندان او است )).

د- شايد به همين دليل در روايت صحيح و معتبر از خود امير مؤ منان على ( عليه السلام ) چنين نقل شده : لو ضربت خيشوم المؤ من بسيفى هذا على ان يبغضنى ما ابغضنى و لو صببت الدنيا بجماتها على المنافق على ان يحبنى ما احبنى و ذلك انه قضى فانقضى على لسان النبى الامى انه قال لا يبغضك مؤ من و لا يحبك منافق : ((اگر با اين شمشيرم بر بينى مؤ من بزنم كه مرا دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت ، و اگر تمام دنيا (و نعمتهايش ) را در كام منافق فرو ريزم كه مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت ، اين به خاطر آنست كه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) به صورت يك حكم قاطع به من فرموده است : اى على ! هيچ مؤ منى تو را دشمن نخواهد داشت و هيچ منافقى محبت تو را در دل نخواهد گرفت !))

ه - در حديثى از امام صادق ( عليه السلام ) ميخوانيم : كه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) در آخر نماز خود با صداى بلند به طورى كه مردم ميشنيدند در حق امير مؤ منان على ( عليه السلام ) چنين دعا ميكرد: اللهم هب لعلى المودة فى صدور المؤ منين ، و الهيبة و العظمة فى صدور المنافقين فانزل الله ان الذين آمنوا… ((خداوندا! محبت على ( عليه السلام ) را در دلهاى مؤ منان بيفكن ، و همچنين هيبت و عظمت او را در دلهاى منافقان ، در اين هنگام آيه فوق و آيه بعد از آن نازل شد)).

به هر حال همانگونه كه در تفسير آيات فوق گفتيم ، نزول اين آيه در مورد على ( عليه السلام ) به عنوان يك نمونه اتم و اكمل است و مانع از تعميم مفهوم آن در مورد همه مؤ منان با سلسله مراتب ، نخواهد بود.

پروردگارا! قلب ما را به نور ايمان ، و تمام وجود ما را به نور عمل صالح روشن فرما، ما را دوستدار مؤ منان و صالحان ، مخصوصا امام المتقين امير مؤ منان على ( عليه السلام ) بدار، و محبت ما را نيز در دلهاى همه مؤ منان بيفكن . بار الها! جامعه بزرگ اسلامى ما كه با داشتن اين همه نفرات و امكانات وسيع مادى و معنوى در چنگال دشمنان گرفتار، و به خاطر پراكندگى و تفرقه صفوف ، ضعيف و ناتوان شده است در گرد مشعل ايمان و عمل صالح جمع بفرما. خداوندا همانگونه كه گردنكشان و جباران پيشين را چنان هلاك و محو و نابود كردى كه كوچكترين صدائى از آنها به گوش نمى رسد، ابرقدرتهاى جبار زمان ما را نيز نابود كن ، شر آنها را از سر مستضعفان كوتاه فرما و قيام مؤ منان را بر ضد اين مستكبران به پيروزى نهائى برسان .

سرزمين بصره
سيد رضى (ره ) در نهج البلاغه آورده : حضرت على عليه السلام در مذمت اهل بصره به آنان فرمود: ارضكم قريبه من الماء بعيده من السماء؛ زمين شما به آب نزديك است و از آسمان دور (1)
ابن ابى الحديد در بيان تفسير جمله اول گفته : زمين بصره به آب دريا بسيار نزديك مى باشد و به همين جهت در اثر طغيان آب فارس دوبار غرق شده ، يك بار در زمان القادر بالله و دفعه ديگر در زمان القائم بامرالله .
چنانچه آن حضرت در ضمن اخبار غيبيه به آن خبر داده است كه مى فرمايد: شهر بصره غرق خواهد شد و مسجدش ‍ مانند سينه كشتى خواهد ماند، پس همان گونه شد كه امام فرموده بود.
و نيز آورده : معناى دورى بصره از آسمان اين است كه به وسيله رصدها و آلات نجومى ديده شده كه دورترين نقاط معموره روى زمين از دائره نصف النهار ابله مى باشد، كه در نواحى بصره واقع است . و سپس مى گويد: بيان اين نكات دقيق از خصائص اميرالمومنين عليه السلام است ؛ زيرا از موضوعاتى خبر داده كه عرب به آن آشنايى نداشته و جز دانشمندان محقق كسى به آن پى نمى برد، و اين از اسرار و غرايب بديعه آن حضرت عليه السلام مى باشد (2)

پاورقي

1 نهج البلاغه ، خطبه 13.
2- شرح نهج البلاغه ، ابن ابى الحديد، ج 1، ص 89.

قضیه ای كه با استفاده از اسلوبي ابتكاري حقيقت واقعه را كشف قضايائى كه با استفاده ازاسلوبى ابتكارى حقيقت واقعه را كشف نموده به طورىكه منكر بناچار اعتراف نموده است .

  زنى كه فرزند خويش را انكار مى كرد او كه جوانى نورس بود سراسيمه و شوريده حال در كوچه هاى مدينه گردش مى كرد، و پيوسته از سوز دل به درگاه خدا مى ناليد: اى عادل ترين عادلان !ميان من و مادرم حكم كن . عمر به وى رسيد و گفت : اى جوان ! چرا به مادرت نفرين مى كنى ؟! جوان : مادرم مرا نه ماه در شكم خود نگهداشته و پس از تولد دو سال شير داده و چون بزرگ شدم و خوب و بد را تشخيص ‍ دادم مرا از خود دور نمود و گفت : تو پسر من نيستى ! عمر رو به زن كرد و گفت : اين پسر چه مى گويد؟ زن : اى خليفه ! سوگند به خدايى كه در پشت پرده نور نهان است و هيچ ديده اى او را نمى بيند، و سوگند به محمد صلى الله عليه و آله و خاندانش ! من هرگز او را نشناخته و نمى دانم از كدام قبيله و طايفه است ، قسم به خدا! او مى خواهد با اين ادعايش مرا در ميان عشيره و بستگانم خوار سازد. و من دوشيزه اى هستم از قريش و تاكنون شوهر ننموده ام . عمر: بر اين مطلب كه مى گويى شاهد دارى ؟ زن : آرى ، و چهل نفر از برادران عشيره اى خود را جهت شهادت حاضر ساخت . گواهان نزد عمر شهادت دادند كه اين پسر دروغ گفته ، مى خواهد با اين تهمتش زن را در بين طايفه و قبيله اش خوار و ننگين سازد. عمر به ماموران گفت : جوان را بگيريد و به زندان ببريد تا از شهود تحقيق زيادترى بشود و چنانچه گواهيشان به صحت پيوست بر جوان حد افتراء (یعنی هشتاد تازیانه)جارى كنم . ماموران جوان را به طرف زندان مى بردند كه اتفاقا حضرت اميرالمومنين عليه السلام در بين راه با ايشان برخورد نمود. چون نگاه جوان به آن حضرت افتاد فرياد برآورد: اى پسر عم رسول خدا! از من ستمديده دادخواهى كن . و ماجراى خود را براى آن حضرت شرح داد. اميرالمومنين عليه السلام به ماموران فرمود: جوان را نزد عمر برگردانيد. جوان را برگرداندند، عمر از ديدن آنان برآشفت و گفت : من كه دستور داده بودم جوان را زندانى كنيد چرا او را بازگردانديد؟! ماموران گفتند: اى خليفه ! على بن ابيطالب به ما چنين فرمانى را داد، و ما از خودت شنيده ايم كه گفته اى : هرگز از دستورات على عليه السلام سرپيچى مكنيد. در اين هنگام على عليه السلام وارد گرديد و فرمود: مادر جوان را حاضر كنيد، زن را آوردند و آنگاه به جوان رو كرده و فرمود: چه مى گويى ؟ جوان داستان خود را به طرز سابق بيان داشت . على عليه السلام به عمر رو كرد و فرمود: آيا اذن مى دهى بين ايشان داورى كنم ؟ عمر: سبحان الله ! چگونه اذن ندهم با اين كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود: على بن ابيطالب از همه شما داناترست . اميرالمومنين عليه السلام به زن فرمود: آيا براى اثبات ادعاى خود گواه دارى ؟ زن : آرى ، و شهود را حاضر ساخت و آنان مجددا گواهى دادند. على عليه السلام : اكنون چنان بين آنان داورى كنم كه آفريدگار جهان از آن خشنود گردد، قضاوتى كه حبيبم رسول خدا صلى الله عليه و آله به من آموخته است ، سپس به زن فرمود: آيا ولى و سرپرستى دارى ؟ زن : آرى ، اين شهود همه برادران و اولياى من هستند. اميرالمومنين عليه السلام به آنان رو كرد و فرمود: حكم من درباره شما و خواهرتان پذيرفته است ؟ همگى گفتند: آرى . و آنگاه فرمود: گواه مى گيرم خدا را و تمام مسلمانانى را كه در اين مجلس حضور دارند كه عقد بستم اين زن را براى اين جوان به مهر چهارصد درهم از مال نقد خودم ، اى قنبر! برخيز درهمها را بياور. قنبر درهمها را آورد، على عليه السلام آنها را در دست جوان ريخت و به وى فرمود: اين درهمها را در دامن زنت بينداز و نزد من ميا مگر اين كه در تو اثر زفاف باشد( يعنى غسل كرده باشى ). جوان برخاست و درهمها را در دامن زن ريخت و گريبانش را گرفت و گفت : برخيز! در اين موقع زن فرياد برآورد: آتش ! آتش ! اى پسر عم رسول خدا! مى خواهى مرا به عقد فرزندم در آورى ! به خدا سوگند او پسر من است ! و آنگاه علت انكار خود را چنين شرح داد: برادرانم مرا به مردى فرومايه تزويج نمودند و اين پسر از او بهمرسيد، و چون بزرگ شد آنان مرا تهديد كردند كه فرزند را از خود دور سازم ، به خدا سوگند او پسر من است . و دست فرزند را گرفت و روانه گرديد. در اين هنگام عمر فرياد برآورد: اگر على نبود عمر هلاك مى شد . 

فروع کافی،کتاب القضایا والاحکام،باب نوادر،حدیث 6.

حرّه دختر حليمه سعديّه (مادر رضاعي رسول اللّه (ص) بود که از شيعيان و دوستداران حضرت علي (ص) بود. که زمان پيريش مصادف شد با حکومت استبداد تاريخ حجاج بن يوسف ثقفي که يکي از سمتگران و خونخواران است و از طرف عبدالملک مروان سردار و حاکم عراق بود و او در زمان حکومتش بسياري از شيعيان را به شهادت رساند و دهها هزار نفر مردم را هلاک کرد و شيعيان را با وضع بسيار فجيع و دردناکي بشهادت مي رساند.

روزي حجاج حرّه را احضار کرد. حرّه به مجلس حجاج رفت. حجاج به او گفت: شنيده ام که تو عقيده داري علي بن ابيطالب (ع) از ابوبکر و عمر و عثمان برتر و بالاتر است؟

حرّه گفت: هر که اين حرف را زده دروغ گفته است. زيرا من عقيده دارم آقا اميرالمؤمنين علي (ع) نه تنها براين سه نفر بلکه بر تمام پيغمبران بغير از رسول خدا (ص) برتر و بالاتر و بهتر و با فضيلت تر است.

حجاج با شنيدن اين اعتراف جسورانه فرياد زد: واي برتو آيا علي (ع) از پيامبران اولوا العزم برتر مي داني؟ حرّه فرمود: من او را برتر و بالاتر نمي دانم، بلکه خداوند او را بر تمام انبياء برتر مي داند و در اين مورد در قرآن نيز گواهي داده است.

حجاج گفت: اگر اين موضوع را از قرآن اثبات کردي نجات پيدا مي کني وگرنه دستور مي دهم که در همين مجلس ترا هلاک کنند. حرّه فرمود قبول است و براين عقيده هم هستم و امّا چرا از حضرت آدم آقا علي (عليهماالسلام) بالاتر است. قرآن کريم مي فرمايد: چون آدم به درخت ممنوعه نزديک شد، خداوند عمل او را نپذيرفت.

امّا خداوند در قرآن خطاب به آقا علي (ع) مي فرمايد: عمل شما خانواده عصمت و طهارت مقبول درگاه حق است.[1] .
در جاي ديگر مي فرمايد: خداوند به آدم فرمود: به درخت نزديک نشويد.[2] .

ولي حضرت آدم ترک اولي کرد (ترک اولي گناه نيست بلکه انجام دادن عملي است که بهتر از آن را مي توان انجام داد و ترک اولي براي مردم عادي جايز است خداوند انتظار دارد که انبياء و اولياء (عليهم السلام) هميشه کار بهتر انجام داده و ترک بهتر ننمايند). و به آن نزديک شد و از ميوه آن چيد، اما خداوند همه چيز دنيا را براي اميرالمؤمنين علي (ع) حلال کرد، اما حضرت به دنيا نزديک نشد.

اما راجع به حضرت نوح (ع)، خداوند در قرآن مي فرمايد: او داراي زني بدکار و کافر بود (تحريم 3) امّا حضرت علي (ع) همسري داشت که خداوند رضايت خود را در رضايت او قرار داده بود.

اما حضرت ابراهيم (ع)، وي بخداوند عرضکرد: خداوندا بمن نشان بده که چگونه مردگان را زنده مي کني، خداوند فرمود: مگر ايمان نياوردي؟ عرضکرد چرا ايمان آورده ام ولي مي خواهم قلبم مطمئن تر گردد و به يقينم افزوده شود.[3] .

امّا آقا علي (ع) فرمود: اگر پرده ها عقب رود تا من غيب را ببينم براي من هيچ فرقي نمي کند و به يقينم افزوده نمي گردد،[4] يعني بقدري به قيامت ايمان دارد که گوئي هر لحظه قيامت را مي بيند.

امّا حضرت موسي (ع)، وقتي خداوند به او امر کرد که براي دعوت فرعون برو، حضرت موسي (ع) عرضکرد: مي ترسم مرا بکشند، زيرا يک نفر از آنها را کشته ام[5] امّا شبي که کفّار تصميم گرفتند حضرت رسول اللّه (ص) را بقتل برسانند و چهل شمشيرزن دور خانه پيامبر (ص) جمع شده بودند پيامبر فرمود يا علي آيا جاي من مي خوابي؟ آقا علي (ع) فرمود: آيا جان شما درامان خواهد بود؟ فرمود: بله آقا فرمود جان من بفداي شما و در بستر پيامبر خوابيد و نترسيد.

امّا درباره حضرت عيسي (ع): حضرت مريم (عليهاالسلام) در عبادتگاه زندگي مي کرد، وقتي وضع حملش نزديک شد، ندا رسيد که اينجا خانه عبادتست نه زايشگاه، در نتيجه حضرت مريم از مسجد اقصي، بيرون رفت و در بيابان کنار درختي وضع حمل کرد. اما وقتي که مادر آقا علي (ع) ايشان را حامله بود، پرده کعبه را گرفت و خداوند را بحقّ مولودش قسم داده در نتيجه کعبه شکافته شد و او در داخل خانه خدا، حضرت علي (ع) را به دنيا آورد.

حجاج خونخوار و ستمگر بقدري از اين سخنان مبهوت شده بود که علاوه بر آزادي او خلعت و پاداشي به او داد.

1-سوره دهر، آيه 22.
2-سوره بقره، آيه 34.
3-سوره بقره، آيه 260.
4-غررالحکم، ج 2، فصل 75، حديث 1.
5-قصص 33.