‏ در نامه‏ ي 31 حضرت امام علی عليه‏ السلام خطاب به حضرت امام حسن عليه ‏السلام می فرمايد:

فان العاقل يتعظ بالادب و البهائم لا تتعظ الا بالضرب.خردمندان، قابل تاديب و تربيت هستند و بهائم جز از طريق تنبيه، پرورش نمي‏يابند.

   در تربيت انسان، دو روش اعمال می شود:

• روش اول، تربيت بمعنای واقعی است و مباني اساسي آن فهم و تعقل است. اين روش مي‏گويد: در تربيت افراد، بايد از قدرت فهم آنها استفاده نمود و به آنها در ارزيابي عقايد و انديشه‏ ها کمک نمود. همانطور که در پيش گفته شد، آموزش نيز به دو صورت انجام مي‏گيرد. آموزشی که جنبه‏ ي تربيتی دارد، مبتني بر بکار انداختن فهم و استفاده از نيروي تفکر است، به اين معنا که کسب عادات، فرا گرفتن، مهارتها، بررسي نظريات، مقايسه‏ ي نظامهاي فکري، انتخاب هر نظام و مطالعه رفتار اخلاقي، همه بايد مبتني بر فهم و تعقل باشد. اين جريان تربيتي، اختصاص به انسان دارد.

• روش دوم عادات دادن طرف است که مبتني بر تکرار و تمرين و تداعي معاني و تلقين پذيري است. اين روش هم در مورد حيوانات بکار مي‏رود و هم در آموزش انسان از آن استفاده مي‏شود. در عادت دادن، صرف مجاورت دو امر و تکرار اين مجاورت، سبب مي‏شود که موجود زنده از يک امر به امر ديگر، منتقل شود. گاهي رفتاري از موجود زنده سر مي‏زند، مربي براي تثبيت اين رفتار در موجود زنده، به محض مشاهده آن به او پاداش مي‏دهد و همين امر سبب تثبيت آن رفتار در موجود زنده مي‏شود. بايد عادت دادن را جريان شرطي، تشکيل دهد و وقتي اين روش در مورد انسان بکار رود و موضوع آموزش، عقايد و نظريات خاص باشد، علاوه بر تکرار، ارائه ‏ي موضوع مورد نظر، فرد را به پذيرش بدون چون و چرا ترغيب مي‏نمايند. به سخن ديگر، فرد در اثر برخورد به يک عقيده يا يک اصل يا يک نظريه و تکرار اين امر، خود بخود آن را مي‏پذيرد. در اين جريان، تکرار و تمرين جاي فهم را گرفته و تلقين پذيري جاي تقعل را احراز مي‏کند. متاسفانه، همان طور که گفته شد، روش عادت دادن در مورد انسان نيز بکار مي‏رود. البته مربيان واقعي اجراي اين روش را در مورد انسان، امري مخالف تربيت تلقي مي‏کنند. در سخن حضرت، تربيت و پند گيري از طريق فهم و تعقل به انسان اختصاص يافته و پرورش يا عادت دادن از طريق تنبيه، مخصوص حيوانات است. آموزش لفظی مطالب نيز جنبه تربيتی ندارد.

   برهمین اساس  در گفتار حضرت علی عليه‏ السلام، دانشی که به اين صورت آموخته شود، پست ترين دانش و دانشی که در عمق شخصيت فرد نفوذ کند، دانشی والا تلقی شده است.

توبه دارای چه ثمره ای است و رفتار خداوند با چنین افرادی چگونه خواهد بود؟

خداوند در قرآن می‌فرماید:

    آنهاکه توبه کردند و پیامبر الهی را تصدیق کردند خداوند از بدترین گناه آن‌ها که شرک و بت پرستی است می‌گذرد و وقتی که از بدترین گناه انسان که شرک باشد بگذرد یقیناً از گناهان کوچک هم می‌گذرد. « لِيُكَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذِي عَمِلُوا وَيَجْزِيَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ آرى، آنان آن سخن راست را باور کردند تا خدا گناهان بزرگشان را که بدترين کردارهاست از آنان بزدايد و پاداش اعمالشان را بر پايه نيکوترين عملى که مى‌کردند، به آنان بدهید.»

      نکته ظریفی که در این آیه وجود دارد این است که نگاه خداوند در بخشش و احسان متفاوت است. یعنی اینکه وقتی می‌خواهد ببخشد می‌فرماید که از بدترین گناه انسان که شرک باشد را می‌بخشم که قطعاً گناهان میانی را هم می‌بخشد اما در مقابل وقتی سخن از احسان می‌کند نمی‌گوید به خوبی‌های انسان یا همه خوبی‌های انسان پاداش می‌دهد بلکه کریمانه رفتار می‌کند و می‌گوید همه اعمال آن‌ها را به قیمت بهترین آن‌ها خریدارم مانند کسی که به میوه فروشی می‌رود و می‌خواهد کریمانه با میوه فروش رفتار کند و همه میوهای خراب و سالم را به قیمت بهترین و گران‌ترین میوه می‌خرد. 

تفسیرسوره مبارکه زمر،ایت الله جوادی املی

اگر خداي ناکرده عقيده انسان صالح نباشد، حتی اگر عمل فرد هم عمل صالحی باشد باز باعث تقویت آن عقيدۀ فاسد خواهد شد.

بعنوان مثال ممکن است کسي اهل نماز و روزه باشد، اهل خير و صلاح و فلاح باشد ولي چون عقيده‌اش عقیدۀ فاسدی است همين کارهاي خير به صورت آب زلال به پاي ريشهٴ فاسد مي‌رود! مگر منافقين نماز نمي‌خواندند، مگر خوارج اهل عبادت نبودند؟ اين عبادت مثل آب شفاف و زلالي است که به پاي بوته حنظل مي‌ريزد لذا اگر ريشه فاسد بود همين عمل صالح به منزله آب زلال و فراوان است که آن ميوه را تلخ‌تر مي‌کند.

بنابراین انسان برای رستگارشدن در دنیا وآخرت  باید دارای سلامت عقیده شود وبرای برخورداری از عقیده سالم و صالح و تقویت آن، عمل صالح لازم است.

ازسخنان اخلاقی  حضرت ایت الله جوادی املی

برجسته ترین دعای یک امت اسلامی این است که:

«وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِينَ آمَنُوا»؛

«و کينه کسانی را که ايمان آورده‌اند، در دل ما جای مده».    

یک امت اسلامی از خدای سبحان می‌خواهد ما یک دست باشیم کینه کسی را نداشته باشیم و بر فرض اگر اختلافی هم باشد قابل حل است اینطور نیست که ما خودمان را مبتلا کنیم به کینه که ده‌ها خطر را به همراه دارد، نه خاطرات سالمی برای انسان می‌گذارد نه وقت سالمی و نه آرامش خاطری برای خانواده می‌گذارد. این عدم کینه همان چیزی است که خداوند به بهشتیان می‌دهد. به هر حال در درون بهشتیان ممکن است قبل از ورود به بهشت غل و کینه‌ای باشد اما خداوند اینها را با این کینه وارد بهشت نمی‌کند بلکه اول یک شستشویی در درون این‌ها ایجاد می‌کند یک درمان قلبی می‌کند و این قلب‌ها را تطهیر می‌کند که هیچ‌کس به یاد کینه‌ دیگری نباشد و همه اینها را از یاد بهشتیان می‌برد. همین معنا یعنی هماهنگی و عدم وجود کینه که بهشتیان در بهشت وجود دارد را مردان مؤمن از خدا طلب می‌کنند تا هماهنگ با نظام هستی و بهشتیان باشند. 

تفسیرسوره زمر، حضرت ایت الله جوادی املی

 شيوه،آثار و پاداش مسواك زدن در روایات نورانی اهل بیت علیهم السلام

• شيوه مسواک زدن: راوی می گويد: اميرمؤمنان (علیه السلام) دندان‌هايش را از پهنا (بالا به پايين) مسواک مي‌زد و غذا را با همه انگشتان دست مي‌خورد.
• آثار مسواک زدن:  امام صادق (علیه السلام) فرمود: مسواك زدن دوازده ويژگي و فايده دارد: سنت پيامبرصلی الله علیه و آله وسلم است، دهان را پاكيزه مي‌كند، چشم را روشني مي‌بخشد، خدا را خرسند، دندان‌ها را سفيد، پوسيدگي دندان را برطرف و لثه را محكم و ميل به غذا را زياد مي‌كند، بلغم را مي‌برد، حافظه را تقويت، نيکي‌ها ـ زيبايي‌ها ـ را مضاعف مي‌كند و فرشتگان بدان شاد مي‌شوند.
• پاداش مسواك زدن: رسول خداصلی الله علیه و آله وسلم مي‌فرمايد: دو ركعت نماز با مسواك نزد خدا از هفتاد ركعت بدون مسواك محبوبتر است و نيز مي‌فرمايد: هركس روزي يك بار مسواك زند خدا از او خشنود باشد و بهشت از آنِ اوست و هر كس روزي دو بار مسواك زند روش پيامبران را ادامه داده است.     

رسول خدا(صلوات الله علیه) در احاديثی می فرمايد:

مسواك بزنيد و پاكيزه باشيد؛ مسواك كردن بخشی از وضوست؛ اگر بر امتم سخت نبود امر مي‌كردم كه برای هر نمازی مسواك بزنند؛ آن قدر جبرئيل مسواك زدن را سفارش كرد كه ترسيدم دندانم ساييده شود يا بريزد؛ هرگاه مسواک در دسترس نباشد انگشتان دست جايگزين آن‌اند؛ راه قرآن را پاكيزه كنيد‌. پرسيدند: اي رسول خدا! راه قرآن چيست؟ فرمود: دهان‌هايتان‌. پرسيدند: با چه چيز؟ فرمود: با مسواك؛ چرا با دندان‌هاي زرد و دهان بدبو بر من وارد مي‌شويد؟ چرا مسواك نمي‌زنيد؟

امام باقر و امام صادق (سلام الله علیهما)مي‌فرمايند:

هرچيزي پاك كننده‌اي دارد و پاك كننده دهان مسواك است. برپايهٴ روايتي، كعبه از بوي بد نفس‌هاي مشركان به خدا شكوه كرد. خداي متعالي وحي فرمود: قومي را جايگزين آنان مي‌كنم كه با چوب مسواک نظافت مي‌کنند. پس از فرستادن پيامبرش محمد(صلوات الله علیه) جبرئيل را بر او نازل كرد كه مسواك و خلال كند. 

حدیث دیگری از آن حضرت درباره اهمیت نظافت و پاکیزگی:

هر ابزار كه مي‌شود، از نظافت و پاكيزگي پاسداري كنيد، زيرا بنيان اسلام بر نظافت و بهشت براي فرد نظيف آماده شده است.

حضرت ایت الله جوادی آملی کتاب مفاتیح الحیات