“وَأعْلَمْ أنَّكَ لِلْرّاجِينْ بِمُوضِعِ اِجابَهِ وَ لِلْمَهْلُوفِينَ بِمَرصَدِ إغاثِهِ وَ أنَّ فِي اللَّهُفِ إلي جُودِكَ وَ الرِّضاء بِقَضائِكَ عِوَضَاً مِنْ مَنْعِ الباخِلِينَ وَ مَنْدُوحَهً عَمّا فِي أيدِي المُسْتَأثِرِين.”

پروردگارا ! من مي‌دانم تو براي اميدواران موضع كافي و رسائي هستي . كسي كه مَلحوف است و رنج ديده و داغ ديده و آفت زده و آسيب ديده و مانند آن است، مُتَلهِّف است و غمگين، تو مي‌تواني مشكل او را حلّ كني‌. اغاثه كني. نيازهاي او را برطرف بكني. و اگر كسي تأثّرش را و افسوس‌اش را و غم و اندوه‌اش را به جود و كَرم و رضا و قضاي تو واگذار كند، عِوض منع باخِرين را دريافت مي‌كند. عدّه‌اي دارند و عطا نمي‌كنند. بُخل مي‌ورزند. عِوض بُخل آنها، جُود و كَرم تو جبران مي‌كند.

“وَ مَندُوحَهً عَمّا فِي أيدِي المُسْتَأثِرين.”

بعضي اهل ايثار نيستند . اهل اِستئْثارند. نه تنها ديگران را بر خود مقدّم نمي‌دارند، بلكه مي‌كوشند خود را بر ديگران مقدّم بدارند. در دستگاه مستأثران جز تنگ نظري و تنگنائي چيز ديگر نيست. و امّا در دستگاه جُود و كَرم تو مَندوح است، سِعه است، گشايش است. يعني اگر تنگناي تنگ نظران جا براي رفتن نيازمندان نمي‌گذارد، وسعت رحمت تو جا براي محتاجان تأمين مي‌كند. “و هم أنَّ الرّاحِلَ إلِيكِ قَرِيبُ المَسافَه وَ أنَّكَ لا تَحْتجِبُ عَنْ خَلْقِكَ إلا أنْ تَحجُبَهُمُ الأعمالُ السَّيِّئَهُ دُونَكْ."اين دو تا جمله از جمله‌هاي كليدي است كه تا پايان اين دعاي نوراني چندين بار در محور اين بحث‌هاي كليدي مطالبي به عرضتان خواهد رسيد كه اگر كسي خواست به طرف ذات أقدس إله سفر كند، به اصطلاح سفر مِنَ الخَلقِ إلَي الحَقّ را طي كند، گرچه وجود مبارك اميرالمؤمنين سلام الله عليه فرمود: آه “مِنْ قِلَّهِ الزَاد وَ طُولِ الطَّرِيق” (نهج البلاغه/ كلمات قصار  77)؛ راه طولاني است.

اما همين خاندان عصمت و طهارت فرمودند: اگر كسي بار سنگين گناه روي دوش او نباشد، بخواهد به طرف خدا ارتحال كند، رحلتي به طرف خدا كند، راه دور نيست. “وَ أنَّ الرّاحِلَ إلِيك قَرِيبُ المَسافَه.” مسافت بسيار نزديك است . چون يك قدم فاصله است و آن اين است كه: يك قدم بر خويشتن نِه و آن دِگر در كوي دوست. براي كسي كه سالك إلي الله است بيش از يك قدم فاصله نيست. يعني بايد روي خواسته‌هاي خود پا بگذارد، روي هوي پا بگذارد. وقتي روي هوي پا گذاشت، قدم دوّم را در دالان توحيد مي‌نهد. يك قدم بر خويشتن نِه و آن دِگر در كوي دوست! اين “وَ أنَّ الرّاحِلَ إليكِ قَرِيبُ المَسافَه وَ أنَّكَ لا تَحتَجِبُ عَنْ خَلقِكْ” يك جمله‌اي است به منزله واسطهُ العِقد اين دعاي نوراني . و شبيه اين جمله هم از وجود مبارك امام كاظم سلام الله عليه در وقتي كه او را براي زندان بغداد مي‌بردند در ماه رجب ايراد كرده است كه در بيست و پنجم ، بيست و هفتم رجب، مخصوصاً دعاي بيست و هفتم رجب كه وجود مبارك امام كاظم آن را قرائت كردند همين جمله نوراني هست. پس هيچ حجابي بين خلق و خالق نيست، مگر خودِ خلق. “ولا حِجابَ بِينَكَ وَ بِينَ خَلقِكَ غِيرِ خَلقِه.” و خلق هم به عنوان اين كه آيت الهي هستند، مخلوق خدا هستند، حاجب نيستند.

چون آيت حقّ، حجاب حقّ نيست . آنچه كه حجاب چهره خلق است همان گناه خلق است . “وَ أنَّكَ لا تَحتَجِبُ عَنْ خَلقِكَ إلا أنْ تَحْجُبَهُمُ الأعمالُ السَّيِئَهُ دُونَكْ .” گناهان بَد است كه حاجب است و نمي‌گذارد. پس راه باز است. هيچ حجابي هم در كار نيست و اين شخص داعي هم بدون حجاب آمده. يعني اگر گناهي بود توبه كرده است. امري بود اِمتثال كرد، نهي‌اي بود اجتناب كرد، نعمتي بود شكرگزاري كرد. اين موانع را برطرف كرد تا اين عنصر سوّم را به دست آورد كه بعداً عرض مي‌كند: “

وَ قَدْ قَصَدْتُ إلِيكِ بِطَلِبَتِي وَ تَوَجَّهتُ إليكِ بِحاجَتِي وَ جَعَلْتُ بِكَ اسْتِغاثَتِي وَ دُعائِكَ تَوَسُّلِي مِنْ غِيرِ اسْتِحقاقٍ لِاستِماعِكَ مِنّي وَ لَاسْتِيجابٍ لِعَفْوِكَ عَنّي بَلْ لِثِقَتِي بِكَرَمِكَ وَ سُكُونِي إلي صِدْقِ وَعدِكَ وَ لَجَأي إلَي الإيمانِ بِتُوحِيدِكَ وَ يَقِينِي وَ بِمَعْرِفَتِكَ مِنّي أنْ لا رَبّي غِيرُكْ وَلا إلهَ إلا أنْتَ وَحدَكَ وَلا شَرِيكَ لَكْ .”

گرچه من استحقاق ندارم ، ولي به اميد تو آمدم و تو را به عنوان عالي‌ترين مرجع و تنها مرجع نهائي مي‌دانم . اين هم شرط سالك . و آن عنصر چهارم هم اين است كه تو مرا دعوت كردي. پروردگارا ! تو خودت فرمودي: وَاسئَلُوا اللهَ مِنْ فَضلِه( سوره نساء / آيه 32) . در قرآن كريم فرمود كه: سئوال كنيد. بخوانيد و بخواهيد! و تو منزّه‌تر از آني كه وعده بدهي و انجام ندهي ! دعوت بكني و نپذيري ! راه بگشائي، در را باز بكني و راه ندهي! اين چنين نيست."اللّهُمَّ أنْتَ القآئِلُ وَ قُولُكَ حَقّ وَ وَعدُهُ صِدق .”

خودت فرمودي:"وَاسْئَلُ اللهَ مِنْ فَضْلِه إنَّ اللهَ كَانَ غَفُوراً رَحِيمَاً. وَ لِيسَ مِنْ صِفاتِهِ يا سَيِّدِي أنْ تَأمُرَ بِالسُّئوال وَ تَمْنَعُ العَطِيّه وَ أنْتَ المَنّانُ بِالعَطايا عَلي اَهلِ مَمْلِكَتِكْ . وَالعائِدُ عَلَيْهِمْ بِتَحَنُّنِ رَأفَتِكْ.”

خدايا! آنها كه از تو نخواستند، آنها را ردّ نكردي. ما كه از تو مي‌خواهيم ! خدايا ! تو كه به ماها وعده دادي، ما هم كه از تو مي‌خواهيم . يقيناً ما را رها نمي‌كني.

در طليعه دعاي افتتاح ماه مبارك رمضان هم هست كه: خدايا !"أذِنْتَ لِي فِي مَسْئَلَتِكَ فَاسْمَعْ يا سَمِيعُ مِدْحَتِي وَ أجِبْ يا رَحِيمُ دَعوَتِي .” خدايا ! تو اجازه دادي ما تو را مَدح كنيم ، سئوال كنيم . پس دعاي ما، ثناي ما، مدح ما، مَحمِدت ما را گوش بدهي ! اينجا هم به عنوان عنصر چهارم ذكر شد . پس راه باز است ، مرجع نهائي واجد همه امور است. رونده هم واجد شرط است به اميد الهي . چون شرط را خود مقصد نهائي در اختيارش گذاشته و اين رونده را و سالك را دعوت كرده است. با چنين اطميناني و با چنين خُلق و خوئي يقيناً دعا مستجاب خواهد بود. اميدواريم دعاي همه شما صائمان الهي مستجاب باشد.

آیت الله جوادی آملی

.

.

.

شش روز است صبرت را مى آزمايى. ترديد، لحظه اى تو را وانمي گذارد. از نافرمانى او مى ترسى، از تازيانه هاى عذابش بيمناكى، از موجبات خشمش گريزانى… و سخت دوستش دارى كه نهايت اشتياق مشتاقان است.

.

.

شهيد محراب مرحوم صدوقى مى گويد:

((ما مسافرتهايى با امام كرده ايم ، در مسافرت مشهد يك اخلاق پدرانه نسبت به ما مبذول داشتند. وقتى از ارض اقدس بر مى گشتيم در بين راه روسها براى بازرسى جلوى ماشين ما را گرفتند (در آن زمان قسمتهايى از ايران زير نظر دولتهاى شوروى و آمريكا و انگلستان بود) همگى پياده شديم و چون امام از اوّل تكليف ، مراقب نماز شب بودند و اين عمل ، صد در صد از ايشان ترك نشده ، بعد از پياده شدن خواستند كه نماز شب بخوانند. آن جا كه وسط بيابان بود آبى وجود نداشت . يك وقت نگاه كرديم آبى جارى شده ايشان آستين بالا زد و وضو گرفت . بعداً نفهميديم كه تا ايشان نمازش ‍ تمام شد آب بود يا نبود. به هر حال ما در آن سفر يك چنين كرامتى از ايشان ديديم )).

و در اثر همين شب زنده داريهاست كه مى بينيم اين مرد بزرگ ، متصّل به ((معدن عظمت )) شده است و در راه خدا از هيچ چيز نمى هراسد.

بنا به نوشته بعضى ، امام خمينى در ضمن بيان ماجراى زندان رفتن خود فرموده اند:

((همان طور كه در آن جاده مستقيم [قم - تهران ] مى رفتيم ، من متوجّه شدم آن دو نفرى كه جلو نشسته بودند، يكى از آنها اشاره كرد به سمت راست [سمت راست آن جادّه درياچه نمك است ، كه برخى از مؤمنينى را كه عليه دولت فعاليّت شديد داشتند آنجا مى انداختند.] با دست كه به آن طرف اشاره كرد، من فهميدم مقصودش چيست ولى من از اوّل كه با آنها رفتم هيچ نترسيدم و آن وقت كه اشاره كردند هم واللّه نترسيدم .

ناقل اين قضيه ادامه مى دهد: يكى از مراجع كه در آن مجلس بود، وقتى اين عبارت را شنيد، دگرگون شد و در برابر عظمت اين مرد بزرگ الهى انگشت به دندان گرفت .))

داستانهای شیرین از نماز شب، سیدعبدالله حسینی

.

.

.

استاد شهيد، مى گويد:

((ما يك سلسله لذّتهاى معنوى داريم كه معنويّت ما را بالا مى برد. براى كسى كه اهل تهجّد و نماز شب است جزو صادقين و صابرين و مستغفرين بالاسحار باشد، نماز شب لذّت و بهجت دارد، آن لذّتى كه يك نفر نماز شب خوانِ حقيقى و واقعى از نماز شب خودش مى برد، از آن ((استغفراللّه ربّى و اتوب و اليه ))ها مى برد، از آن ((العفو گفتنها)) و يادكردن و دعا كردنهاى حدّاقل چهار مؤمن مى برد، و آن لذّتى كه از آن ((يا ربّ يا ربّ)) گفتنها مى برد، هيچ وقت يك آدم عيّاش كه در كاباره ها مى گردد، احساس ‍ نمى كند.

لذّت آن نماز شب خوان خيلى عميق تر، نيرومندتر و نشاطبخش تر است . ولى اگر ما خودمان را غرق در لذّت مادّى دنيا كنيم مثلاً سر شب بنشينيم دور هم و شروع كنيم به گفتن و خنديدن و فرضاً غيبت هم نكنيم كه حرام است ، صرفاً شوخيهاى مباح هم بكنيم و بعد هم سفره را پهن كنيم و آنقدر بخوريم كه نفس كشيدن برايمان دشوار شود، بعد مثل يك مرده در رختخواب بيفتيم . آيا در اين صورت توفيق پيدا مى كنيم كه سحر از دو ساعت مانده به طلوع صبح بلند شويم و بعد، از عمق روح خودمان ((يا ربّ يا ربّ)) بگوييم ؟ اساساً بيدار نمى شويم و اگر هم شويم مثل مستى كه چند جام شراب خورده است ، تلو تلو مى خوريم .

پس اگر انسان بخواهد لذّتهاى معنوى و الهى را در اين دنيا درك كند، چاره اى ندارد جز اين كه از لذّتهاى مادّى كسر كند. به خدا قسم لذّتى كه يك مرد با ايمان در آن وقت شب كه بلند مى شود و چشمش مى افتد به آسمان پرستاره و آيات آخر سوره آل عمران را كه صداى هستى است و از قلب وجود برخاسته است ، مى خواند و با هستى همصدا مى شود، احساس ‍ مى كند برابر است با يك عمر لذّت مادّى در اين دنيا.

يك چنين آدمى ، نمى تواند مثل ما زندگى كند نمى تواند سر سفره شام بنشيند در حالى كه ظهر غذاهاى سنگين ، انواع گوشتها، روغنهاى حيوانى و نباتى ، انواع شيرينى ها و انواع محرّك اشتهاها را خورده است ؛ تازه مقدارى سوپ بخورد تا اشتهايش تحريك شود اين روح خود به خود مى ميرد، اين آدم نمى تواند در نيمه هاى شب بلند شود و اگر هم بلند شود نمى تواند لذّت ببرد.

لهذا كسانى كه چنين توفيقاتى داشته اند و ما چنين اشخاصى را ديده ايم به لذّتهاى مادّيى كه ما دل بسته ايم هيچ اعتنا ندارند. چه مانعى دارد كه من ذكر خيرى از پدر بزرگوار خودم بكنم . از وقتى كه يادم مى آيد مى ديدم اين مرد بزرگ و شريف هيچ وقت نمى گذاشت و نمى گذارد كه وقت خوابش از سه ساعت از شب گذشته تأ خير بيفتد شام را سر شب مى خورد و سه ساعت از شب گذشته مى خوابد و حداقل دو ساعت به طلوع صبح مانده بيدار مى شود.

و حداقل قرآنى كه تلاوت مى كند يك جزء است ، و با چه فراغت و آرامشى نماز شب مى خواند حالا تقريباً صد سال از عمرش مى گذرد هيچ وقت نمى بينم كه يك خواب ناآرام داشته باشد… اينها دل را زنده مى كند، آدمى كه مى خواهد از چنين لذّتى بهره مند شود ناچار، از لذّتهاى مادّى تخفيف مى دهد تا به آن لذّت عميقتر الهى برسد)).

آرى ، چنان پدر چنين فرزندى را به اجتماع تحويل مى دهد.

گوهر پاك ببايد كه شود قابل  فـيــض

ورنه هر سنگ و گِلى لؤ لؤ و مرجان نشود

داستانهای شیرین ازنمازشب، سید عبدالله حسینی.

.

.

.

طلبه اى مى گفت : شخصى به ظاهر باسواد و متّقى به من گفت : بهتر است انسان نماز شب نخواند و نماز صبح را هم نزديك طلوع آفتاب به جاى آورد، براى اين كه دچار عُجب و خودبينى نشود، و چون نماز شب غرور مى آورد بايد آن را ترك كرد!

آن طلبه گفت : در اثر اين كلام (چون گوينده آن را مورد اعتماد مى دانستم ) چندين سال نماز شب نخواندم با اينكه سحر هم بيدار بودم !

ببينيد بدآموزى و كج انديشى را! به آن طلبه گفته شد:

آن شخص شيطان بوده كه چنين سخن مزخرفى را بر زبان رانده است ؛ زيرا، اگر اين سخن صحيح باشد در همه مستحبّات جارى است . بنابراين بايد گفت : نماز جماعت و قرآن و دعا و… نخوانيم زيرا مغرور مى شويم ! بى ارزش بودن اين گفتار به قدرى واضح است كه نيازى به تفصيل ندارد. چون بديهى است كه انسان در كنار انجام مستحبّات بايد رذائل اخلاقى را از خود دور كند. و اصلاً خودِ نماز شب باعث توفيق انسان براى ستردن و زدودن صِفات رذيله مى شود و آن خدايى كه توفيق سحرخيزى مى دهد توفيق پيراسته شدن از مرض خطرناك عُجب را نيز عطا مى كند.

ثانياً، چنين شخصى كه اين قدر لاابالى و بى تعهّد است كه نماز صبح خود را در آخر وقت مى خواند، معنى ندارد دچار عُجب بشود و اصلاً دليلى براى عُجب او نيست مانند كورى است كه نامحرم را نمى بيند! بلكه هنر است كه انسان با رعايت و انجام مستحبّات ، دچار خودپسندى نشود و خلاصه تقواى منفى به درد نمى خورد، آنچه سودمند است تقواى مثبت است .

سالك كامل مرحوم ملكى مى نويسد:

((گاهى از بعضى متهجّدين ، نماز شب فوت مى شود، ولى اين خود لطفى از سوى خداوند است ؛ براى اين كه آن شخص ، از تأ سف خوردن براى فوت نماز شب و موفّق نشدن به اين امر مهم ، اجر بيشترى ببرد و نيز از عُجب محفوظ و مصون بماند؛ ولى طبق آنچه از احاديث استفاده مى شود اين امر بسيار نادر است و بيش از يكى دو شب نمى شود))._{(اسرار الصلوة / 291)}

راستى ، چه صادق است درباره آن شخص بدبخت و جاهل كه آن طلبه را چندين سال از اين فيض محروم داشت اين بيت اعتصامى كه مى گويد:

آموزگار خلق شديم امّا

نشناختيم خود، الف و با را

اين شخص ، دستِ كم به آيات قرآن كريم در اين موضوع توجّه نكرده و سخنى گفته است صد در صد مخالف با قرآن ، آنجا كه مى فرمايد: ((وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهجِّد بِهِ نافِلَةً لَك عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً))._{(سوره اسراء/ آيه 79)}

برخى ديگر نيز چنين مى پندارند كه شب زنده دارى و نافله شب با درس ‍ خواندن منافات دارد و مانع تحصيل است و خلاصه اتلاف وقت است و بايد آن وقت را صرفِ درس خواندن و مطالعه كرد.

اين گروه نيز سخت در اشتباهند و نمى دانند كه تهجّد بهترين وسيله براى ازدياد توفيق تحصيل است و چه بسيار از تاركين تهجّد را ديده ايم كه نه تنها موفّق به تحصيل نشده اند، بلكه در گرداب گناه غرق گشته اند.

در اين باره مرحوم ملكى مى گويد:

((من بسيارى از محصّلين را مى شناسم كه از شب زنده داران بودند و همين موضوع سبب شد كه فهمى عميق و استقامتى بى نظير در امر تحصيل نصيبشان شد و به مراتب و مقامات والايى رسيدند و بالعكس ، كسانى هستند كه در مطالعه كتب علمى كوشش بسيار دارند ولى به جايى نمى رسند و از علم خويش سودى نمى برند و بركتى نمى بينند))._{(اسرار الصلوة /295)}

معلوم نيست كسانى كه داراى اين منطقند جواب ، ((لَيْسَ مِنْ شِیعَتِنا)) و نيز ((لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُصَلِّ صَلوةَ اللّيْلَ)) را، چه مى گويند؟ چه پاسخى براى ((قُم اللّيْلَ إِلاّ قَلِيلا))(سوره مزّمل / 2) دارند؟

داستانهای شیرین از نمازشب، سیدعبدالله حسینی، 

.

.

.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

در قيامت پس از آن كه خداوند همه انسانها را جمع كند، منادى ندا مى كند و مى گويد:

پيش آيند كسانى كه در نيمه هاى شب از بستر خواب دور مى شدند و خدا را مى خواندند و از خشم و غضبش بيمناك و به رحمتش اميدوار بودند.

آن گاه جمعى پيش روند و قبل از ديگران به جايگاههاى خود (در بهشت ) وارد شوند و بعد از آنان به حساب مردمِ ديگر رسيدگى نمايند.

ارشاد القلوب : ج 2، ص 3 .

.

.

.