طبق توافق قبلي، پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم و نمايندگان نجران براي مباهله به محل قرار رفتند. ناگاه نمايندگان نجران ديدند كه پيامبر فرزندش حسين عليه السلام را در آغوش دارد، دست حسن عليه السلام را در دست گرفته و علي و زهرا عليهماالسلام همراه اويند و به آنها سفارش مي كند هرگاه من دعا كردم شما آمين بگوييد. مسيحيان، هنگامي كه اين صحنه را مشاهد كردند، سخت به وحشت افتادند و از اين كه پيامبر، عزيزترين و نزديك ترين كسانِ خود را به ميدان مباهله آورده بود، دريافتند كه او نسبت به ادعاي خود ايمان راسخ دارد؛ زيرا در غير اين صورت، عزيزان خود را در معرض خطر آسماني و الهي قرار نمي داد. بنابراين از اقدام به مباهله خودداري كردند و حاضر به مصالحه شدند.

سخنان ابوحارثه درباره مصالحه
   هنگامي كه هيئت نجراني پيامبر را در اجراي مباهله مصمّم ديدند، سخت به وحشت افتادند. ابوحارثه كه بزرگ ترين و داناترين آنان و اسقف اعظم نجران بود گفت: «اگر محمد بر حق نمي بود چنين بر مباهله جرئت نمي كرد. اگر با ما مباهله كند، پيش از آن كه سال بر ما بگذرد يك نصراني بر روي زمين باقي نخواهد ماند». و به روايت ديگر گفت: «من چهره هايي را مي بينم كه اگر از خدا درخواست كنند كه كوه ها را از جاي خود بكند، هر آينه خواهد كَند. پس مباهله نكنيد كه در آن صورت هلاك مي شويد و يك نصراني بر روي زمين نخواهد ماند».

سرانجام مباهله
ابوحارثه، بزرگ گروه، به خدمت حضرت آمد و گفت:

«اي ابوالقاسم، از مباهله با ما درگذر و با ما مصالحه كن بر چيزي كه قدرت بر اداي آن داشته باشيم».

پس حضرت با ايشان مصالحه نمود كه هرسال دوهزار حُلّه بدهند كه قيمت هر حلّه چهل درهم باشد و بر آنان كه اگر جنگي روي دهد، سي زره و سي نيزه و سي اسب به عاريه بدهند.

ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﺎﻯ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻧﺠﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻬﻠﺖ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻨﺪ، ﻭ ﺑﺎ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﻮﺭ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮﺩﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺳﺮ ﻭ ﺻﺪﺍ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻭ ﺟﺎﺭ ﻭ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﻧﺘﺮﺳﻴﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﺣﻘﻴﻘﺘﻰ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺍﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺟﺎﺭ ﻭ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﻔﺮﺍﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻯ ﺍﺯ ﺧﺎﺻﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﺮﺩﺳﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﻴﻌﺎﺩﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ! ﺁﻧﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﺮﺍﺭ ﻗﺒﻠﻰ ﺑﻪ ﻣﻴﻌﺎﺩﮔﺎﻩ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺣﺴﻦ ﻭ ﺣﺴﻴﻦ ﻉ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺭﻭ ﺩﺍﺭﺩ، ﻭ ﻋﻠﻰ ﻉ ﻭ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻉ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﻣﻦ ﺩﻋﺎ ﻛﺮﺩم ﺷﻤﺎ” ﺁﻣﻴﻦ” ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ، ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺭﺍ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻭﺣﺸﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ، ﻭ ﺍﺯ ﺍﻗﺪﺍم ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻯ ﻛﺮﺩﻩ، ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ” ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ” ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ” ﺫﻣﻪ” ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ (ﺟﺰﻳﻪ) ﺗﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ.

تفسیرنمونه،ذیل آیه مباهله(61آل عمران)

   پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وسلم در مذاكره اي كه با هيئت نجراني در مدينه به انجام رسانيد آنان را به پرستش خداي واحد دعوت كرد. امّا آنان بر ادعاي خود اصرار داشتند و دليل الوهيت مسيح را، تولد عيسي عليه السلام بدون واسطه پدر مي دانستند. در اين هنگام فرشته وحي نازل شد و اين سخن خدا را بر قلب پيامبر جاري ساخت: «به درستي كه مَثَل عيسي نزد خداوند مانند آدم است كه خدا او را از خاك آفريد». در اين آيه، خداوند، با بيان شباهت تولد حضرت عيسي عليه السلام و حضرت آدم عليه السلام ، يادآوري مي كند كه آدم را با قدرت بي پايان خود، بدون اين كه داراي پدر و مادري باشد، از خاك آفريد و اگر نداشتن پدر گواه اين باشد كه مسيح فرزند خداست، پس حضرت آدم براي اين منصب شايسته تر است؛ زيرا او نه پدر داشت و نه مادر. اما با وجود گفتن اين دليل، آنان قانع نشدند و خداوند به پيامبر خود، دستور مباهله داد تا حقيقت آشكار و دروغ گو رسوا شود.

بخش با صفاي نجران، با هفتاد دهكده تابع خود، در نقطه مرزي حجاز و يمن قرار گرفته است. در آغاز طلوع اسلام اين نقطه، تنها نقطه مسيحي نشين حجاز بود كه مردم آن به عللي از بت پرستي دست كشيده و به آيين مسيح عليه السلام گرويده بودند.

   مشروح نامه پيامبر به اسقف نجران چنين بود:

«به نام خداي ابراهيم و اسحاق و يعقوب. [اين نامه ايست] از محمد، پيامبر خدا، به اسقف نجران. خداي ابراهيم و اسحاق و يعقوب را ستايش مي كنم و شما را از پرستش بندگان به پرستش خدا فرا مي خوانم. شما را دعوت مي كنم كه از ولايت بندگان خدا خارج شويد و در ولايت خداوند درآييد و اگر دعوت مرا نپذيرفتيد بايد به حكومت اسلامي ماليات (جزيه) بپردازيد [تا در برابر اين مبلغ، از جان و مال شما دفاع كند] و در غير اين صورت به شما اعلام خطر مي شود».

عكس العمل نجراني ها
نمايندگان پيامبر كه حامل نامه دعوت به اسلام از جانب پيامبر بودند، وارد نجران شدند و نامه را به اسقف نجران دادند. او نيز شورايي تشكيل داد و با آنان به مشورت پرداخت. يكي از آنان كه به عقل و درايت مشهور بود گفت: «ما بارها از پيشوايان خود شنيده ايم كه روزي منصب نبوت از نسل اسحاق به فرزندان اسماعيل انتقال خواهد يافت و هيچ بعيد نيست كه محمد ـ كه از اولاد اسماعيل است ـ همان پيامبر موعود باشد». بنابراين شورا نظر داد كه گروهي به عنوان هيئت نمايندگان نجران به مدينه بروند تا از نزديك با محمد صلي الله عليه و آله وسلم تماس گرفته، دلايل نبوت او را بررسي كنند.

موسسه حضرت ولی عصر(عج)

   مباهله پيامبر با مسيحيان نجران، در روز بيست وچهارم ذي الحجّه سال دهم هجري اتفاق افتاد.پيامبر اکرم، حضرت محمد(ص) براي گزاردن رسالت خويش و ابلاغ پيام الهي، به بسياري از ممالک و کشورها نامه نوشت يا نماينده فرستاد تا نداي حق پرستي و يکتاپرستي را به گوش جهانيان برساند. هم چنين نامه اي به اسقف نجران، ” ابوحارثه ” نوشت و طي آن نامه ساکنان نجران را به آيين اسلام دعوت فرمود. 

   مردم نجران كه حاضر به پذيرفتن اسلام نبودند نمايندگان خود را به مدينه فرستادند و پيامبر آنان را به امر خدا به مباهله دعوت كرد. وقتي هيئت نمايندگان نجران، وارستگي پيامبر را مشاهده كردند، از مباهله خودداري كردند. ايشان خواستند تا پيامبر اجازه دهد تحت حكومت اسلامي در آيين خود باقي بمانند.

   پيامبر (ص)، در ابتدا سعي کرد با دلايل روشن و قاطع آنان را آگاه کند، اما چون استدلال موجب تنبّه آنان نشد و با لجاجت و ستيز آنان مواجه گشت، به امر الهي به مباهله پرداخت.