همه کسانی که زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله را درک کرده اند، به این حقیقت اعتراف دارند که آن حضرت، دلسوزترین و با محبتترین افراد نسبت به مردم بود. انس بن مالک در توصیف آن حضرت میگوید: «کانَ رَسولَ اللّه صلی الله علیه وآله مِنْ اَشَدِّ الناسِ لُطْفا بالنّاس؛ رسول خدا صلی الله علیه وآله، بیشترین لطف و محبت را به مردم داشت.»
حلیة الاولیاء، ج ۶ ، ص ۲۶
سیره نویسان درباره این ویژگی پیامبر نوشته اند: «پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله قلبی رئوف داشت و نسبت به همه مسلمانان، مهربان بود.» التاریخ الکبیر، ج ۴، ص ۲۱۱
امیرمؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام نیز در این باره فرموده است: «کانَ أَلیَنَهم عَریکةً؛ [پیامبر خدا] نرمخوترین مردم بود».مکارم الاخلاق، ص ۱۸
حال مهمترین پرسشی که درباره محبت و مهربانی رسول خدا صلی الله علیه وآله پیش می آید، این است که منشأ این همه لطف و مهربانی چیست؟
در پاسخ می توان گفت عشق آن حضرت به انسانها، لازمه و نتیجه محبت به خداست. پیامبر، حبیب خداست و لازمه این محبوبیت، محبت وی به خداست. به اعتقاد عارفان، حب به یک شیء، حب به آثار آن نیز هست. هر اندازه محبت به خدا بیشتر باشد، مهربانی و محبت به خلق خدا نیز بیشتر خواهد بود. ازاینرو، همه مردم برای رسول خدا صلی الله علیه وآله، به منزله فرزندان و خویشانش بودند. امام خمینی رحمه الله در این باره می نویسد:
راستی، چرا پیغمبر خاتم از ایمان نیاوردن مشرکان، آنگونه تأسف و تأثر داشت؟… [این ناشی از] عشق به خدا [بود] که عشق به خدا، عشق به جلوه های او نیز هست… . [پیامبر]، سعادت همه را میخواست و برای سعادت همه مبعوث شده بود. جلوه های رحمانی، ص ۳۴.
پیامبر خدا می دانست که خدای متعال، مهربان است و مهربانی را دوست دارد. بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۹۴
ایشان نه تنها خود به انسانها و دیگر آفریده های خدا مهر می ورزید، بلکه مردم را نیز به این کار تشویق می کرد و میفرمود:
«خدای رحمان به مهربانان مهربانی می کند. پس با آنان که در زمین هستند، مهربان باشید تا آنان که در آسمانند، بر شما رحمت آورند.»مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۵۴
نیز میفرمود: «مَنْ لایَرحُم النّاس لایرحَمُهُ اللّه؛ هر کس نسبت به مردم رحمت ندارد، رحمت خدا شامل حالش نم یشود.»همان، صص ۵۵ و ۵۶.
در کلامی دیگر، به انسانها تأکید میکند:
محبوبترین و نزدیکترین شما به من در روز قیامت، خوش خلق ترین شماست؛ آنان که با مردم انس و الفت می گیرند و مردم نیز با آنان انس و الفت میگیرند. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۸۷
سید صادق سید نژاد