همه کسانی که زمان رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله را درک کرده ‏اند، به این حقیقت اعتراف دارند که آن حضرت، دل‏سوزترین و با محبت‏ترین افراد نسبت به مردم بود. انس بن مالک در توصیف آن حضرت می‏گوید: «کانَ رَسولَ اللّه‏ صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله مِنْ اَشَدِّ الناسِ لُطْفا بالنّاس؛ رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله، بیشترین لطف و محبت را به مردم داشت.»

حلیة الاولیاء، ج ۶ ، ص ۲۶

   سیره ‏نویسان درباره این ویژگی پیامبر نوشته‏ اند: «پیامبر اکرم صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله قلبی رئوف داشت و نسبت به همه مسلمانان، مهربان بود.» التاریخ الکبیر، ج ۴، ص ۲۱۱

   امیرمؤمنان علی‏ بن ابی‏طالب علیه ‏السلام نیز در این ‏باره فرموده است: «کانَ أَلیَنَهم عَریکةً؛ [پیامبر خدا] نرم‏خوترین مردم بود».مکارم الاخلاق، ص ۱۸

   حال مهم‏ترین پرسشی که درباره محبت و مهربانی رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله پیش می‏ آید، این است که منشأ این همه لطف و مهربانی چیست؟

   در پاسخ می ‏توان گفت عشق آن حضرت به انسان‏ها، لازمه و نتیجه محبت به خداست. پیامبر، حبیب خداست و لازمه این محبوبیت، محبت وی به خداست. به اعتقاد عارفان، حب به یک شی‏ء، حب به آثار آن نیز هست. هر اندازه محبت به خدا بیشتر باشد، مهربانی و محبت به خلق خدا نیز بیشتر خواهد بود. ازاین‏رو، همه مردم برای رسول خدا صلی ‏الله‏ علیه ‏و‏آله، به منزله فرزندان و خویشانش بودند. امام خمینی رحمه‏ الله در این‏ باره می‏ نویسد:

راستی، چرا پیغمبر خاتم از ایمان نیاوردن مشرکان، آن‏گونه تأسف و تأثر داشت؟… [این ناشی از] عشق به خدا [بود] که عشق به خدا، عشق به جلوه ‏های او نیز هست… . [پیامبر]، سعادت همه را می‏خواست و برای سعادت همه مبعوث شده بود. جلوه ‏های رحمانی، ص ۳۴.

پیامبر خدا می ‏دانست که خدای متعال، مهربان است و مهربانی را دوست دارد. بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۹۴

ایشان نه تنها خود به انسان‏ها و دیگر آفریده ‏های خدا مهر می‏ ورزید، بلکه مردم را نیز به این کار تشویق می‏ کرد و می‏فرمود:

«خدای رحمان به مهربانان مهربانی می ‏کند. پس با آنان که در زمین هستند، مهربان باشید تا آنان که در آسمانند، بر شما رحمت آورند.»مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۵۴

نیز می‏فرمود: «مَنْ لایَرحُم النّاس لایرحَمُهُ اللّه‏؛ هر کس نسبت به مردم رحمت ندارد، رحمت خدا شامل حالش نم ی‏شود.»همان، صص ۵۵ و ۵۶.

در کلامی دیگر، به انسان‏ها تأکید می‏کند:
محبوب‏ترین و نزدیک‏ترین شما به من در روز قیامت، خوش‏ خلق ‏ترین شماست؛ آنان که با مردم انس و الفت می‏ گیرند و مردم نیز با آنان انس و الفت می‏گیرند. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۸۷

سید صادق سید نژاد