همه کسانی که زمان رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله را درک کرده ‏اند، به این حقیقت اعتراف دارند که آن حضرت، دل‏سوزترین و با محبت‏ترین افراد نسبت به مردم بود. انس بن مالک در توصیف آن حضرت می‏گوید: «کانَ رَسولَ اللّه‏ صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله مِنْ اَشَدِّ الناسِ لُطْفا بالنّاس؛ رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله، بیشترین لطف و محبت را به مردم داشت.»

حلیة الاولیاء، ج ۶ ، ص ۲۶

   سیره ‏نویسان درباره این ویژگی پیامبر نوشته‏ اند: «پیامبر اکرم صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله قلبی رئوف داشت و نسبت به همه مسلمانان، مهربان بود.» التاریخ الکبیر، ج ۴، ص ۲۱۱

   امیرمؤمنان علی‏ بن ابی‏طالب علیه ‏السلام نیز در این ‏باره فرموده است: «کانَ أَلیَنَهم عَریکةً؛ [پیامبر خدا] نرم‏خوترین مردم بود».مکارم الاخلاق، ص ۱۸

   حال مهم‏ترین پرسشی که درباره محبت و مهربانی رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله پیش می‏ آید، این است که منشأ این همه لطف و مهربانی چیست؟

   در پاسخ می ‏توان گفت عشق آن حضرت به انسان‏ها، لازمه و نتیجه محبت به خداست. پیامبر، حبیب خداست و لازمه این محبوبیت، محبت وی به خداست. به اعتقاد عارفان، حب به یک شی‏ء، حب به آثار آن نیز هست. هر اندازه محبت به خدا بیشتر باشد، مهربانی و محبت به خلق خدا نیز بیشتر خواهد بود. ازاین‏رو، همه مردم برای رسول خدا صلی ‏الله‏ علیه ‏و‏آله، به منزله فرزندان و خویشانش بودند. امام خمینی رحمه‏ الله در این‏ باره می‏ نویسد:

راستی، چرا پیغمبر خاتم از ایمان نیاوردن مشرکان، آن‏گونه تأسف و تأثر داشت؟… [این ناشی از] عشق به خدا [بود] که عشق به خدا، عشق به جلوه ‏های او نیز هست… . [پیامبر]، سعادت همه را می‏خواست و برای سعادت همه مبعوث شده بود. جلوه ‏های رحمانی، ص ۳۴.

پیامبر خدا می ‏دانست که خدای متعال، مهربان است و مهربانی را دوست دارد. بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۹۴

ایشان نه تنها خود به انسان‏ها و دیگر آفریده ‏های خدا مهر می‏ ورزید، بلکه مردم را نیز به این کار تشویق می‏ کرد و می‏فرمود:

«خدای رحمان به مهربانان مهربانی می ‏کند. پس با آنان که در زمین هستند، مهربان باشید تا آنان که در آسمانند، بر شما رحمت آورند.»مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۵۴

نیز می‏فرمود: «مَنْ لایَرحُم النّاس لایرحَمُهُ اللّه‏؛ هر کس نسبت به مردم رحمت ندارد، رحمت خدا شامل حالش نم ی‏شود.»همان، صص ۵۵ و ۵۶.

در کلامی دیگر، به انسان‏ها تأکید می‏کند:
محبوب‏ترین و نزدیک‏ترین شما به من در روز قیامت، خوش‏ خلق ‏ترین شماست؛ آنان که با مردم انس و الفت می‏ گیرند و مردم نیز با آنان انس و الفت می‏گیرند. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۸۷

سید صادق سید نژاد

 در آیات بسیاری از قرآن کریم، به مهر و محبت پیامبر اکرم صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله اشاره شده است. یکی از آیاتی که خداوند در آن، به صفت رحمت و مهربانی پیامبر اشاره می‏ کند، این آیه است:

هر آینه، پیامبری از خود شما به سویتان آمد که رنج‏های شما بر او سخت است و بر هدایت شما اصرار دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است. (توبه: ۱۲۸)

   خدای متعال می ‏فرماید ما رسولی از جنس شما، برای هدایتتان فرستاده ‏ایم که به سبب محبت فراوانش به شما، نمی‏ تواند ناراحتی و پریشانی و گمراهی شما را تحمل کند و از دیدن گرفتاری‏تان بسیار ناراحت می‏شود. اگر وی بر هدایت شما اصرار می‏ ورزد و در این راه، رنج‏هایی را تحمل می‏کند، فقط برای نجات شما از چنگال گمراهی، ستم، گناه و بدبختی است.

   او به دلیل مهری که به انسان‏ها دارد، هدایت و سعادت‏مندی آنها را می‏خواهد. حتی اگر پیامبر، مسلمانان را به جهاد تشویق می‏کند یا با منافقان به جنگ و مخالفت برمی‏خیزد یا مشرکان را از کارهایشان بازمی‏دارد، همه به سبب علاقه ‏ای است که به سربلندی و عزت‏مندی انسان‏ها دارد. اگرچه هر یک از این کارها نشان‏دهنده محبت و رحمت پیامبر اکرم صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله است، ولی خداوند در پایان آیه، به مهربانی پیامبر نسبت به مؤمنان اشاره می ‏کند. اگر آموزه‏ های دشوار یا به ظاهر، زحمت آفرین اسلام به دقت بررسی گردد، نشانه ‏هایی از محبت و لطف رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله در آن به چشم می‏ خورد؛ زیرا هر کدام از این آموزه‏ها، به نوعی در تأمین سعادت و کمال انسان نقش دارند.

   رسول اکرم صلی‏ الله ‏علیه‏ و‏آله برای هدایت مردم چنان خود را به زحمت می ‏انداخت که خداوند تبارک و تعالی خطاب به وی می‏فرمود:

«گویی می‏خواهی به این دلیل که آنها ایمان نمی‏آورند، جان خود را از شدت اندوه از دست بدهی.» (شعراء: ۳ و کهف: ۶)

   مضمون این آیات به خوبی روشن می‏شود که علاقه‏ مندی پیامبر به سعادت و نجات انسان‏ها، تا چه اندازه کار رسالت را بر وی دشوار کرده است. ازاین‏رو، خدای متعال، به او هشدار داده است مبادا از شدت اندوه و اهتمام به حال مردم، خود را از بین ببرد.

سید صادق سید نژاد

  پیامبر اکرم صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در اداره امور جامعه، بیش از هر چیز از رحمت و محبت بهره می‏ گرفت. خداوند نیز به این نکته اشاره می‏کند که آن حضرت در مدیریت خود، از محبت، مدارا و ملایمت به نیکویی بهره گرفته و همین امر موجب موفقیت او در جذب مردم شده است.

در قرآن کریم می‏ خوانیم:
به سبب لطف و رحمت الهی، تو بر ایشان (مردم) نرم‏دل شدی [و] اگر تندخو و سخت‏دل بودی، آنان از اطراف تو پراکنده می ‏شدند… . (آل عمران: ۱۵۹)
تاریخ نیز گویای این حقیقت است که محبت و گذشت پیامبر خدا در مدیریتش، بسیاری از مشکلات زمان را حل کرد.

گفتنی است این رحمت و محبت نبوی، افزون بر آنکه عنایت خاص خداوند است، با نظام هستی که خداوند آن را بر اساس محبت و رحمت خویش آفریده است، هماهنگی کامل دارد.

خداوند در توصیف رحمت خود می‏فرماید: «کَتَبَ علی نَفْسِهِ الرَّحمَةَ؛ [خداوند] مهر و رحمت را بر خود مقرر داشته است.» (انعام: ۱۲) و در آیه ‏ای دیگر می‏فرماید: «پروردگارتان، مهر و رحمت را بر خود مقرر داشته است». (انعام: ۵۴)

شیوۀ مدیریّت همۀ پیامبران

   نظام هستی بر اساس رحمت الهی آفریده شده است و اداره می‏ شود. ازاین‏رو، شیوه مدیریت همه پیامبران الهی به ویژه رسول اکرم صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله که جلوه کامل رحمت و محبت الهی است، بر اساس مهرورزی و محبت به انسان‏هاست.

   با توجه به نقشی که محبت در پیشبرد اهداف دارد، خداوند از همان آغاز، به ضرورت وجود این ویژگی در رهبران الهی توجه خاص داشته و با همه پیامبران و اولیای خویش در این‏ باره سخن گفته و به آنان استفاده از این شیوه را سفارش کرده است.

خداوند درباره رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله می‏فرماید:

«وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلّا رَحْمَةً لِلْعالَمینَ؛

ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.» (انبیاء: ۱۰۷)

بنابراین آیه، برانگیخته شدن رسول اکرم صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله، رحمتی از جانب خداوند برای مردم است. رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله با توجه به این آیات فرمود:

«اِنّما بُعثتُ رَحمَةً؛

من [به ‏عنوان ]رحمتی برای جهانیان برانگیخته شدم.»

الوفاء باحوال المصطفی، ج ۲، صص ۴۲۱ و ۴۳۹

از علی علیه‏ السلام نیز روایت شده است:

از پیامبر اکرم صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏آله درباره سنّت ایشان پرسیدم، فرمود: «و الحبُّ اساسی؛ محبت، اساس [سنت] من است».

الشفاء بتعریف حقوق المصطفی، ج ۱، ص ۱۸

 درباره کيفيت صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله، در روايات بی شمارى که از طرق اهل سنت و اهل‏بيت ‏عليهم‌السلام رسيده، صريحاً آمده است که «آل محمد» را به هنگام صلوات بر «محمد» بايد افزود در غير اين صورت صلوات ابتر و ناتمام خواهد بود.

پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله فرمودند: بر من درود ناقص نفرستيد.
گفتند: اى رسول خدا! درود ناقص چيست؟
حضرت فرمودند: اين که نگوييد: اللّهُمَّ صَلّ على محمّدٍ.بلکه بگوييد: اللّهُمَّ صَلَّ على محمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ.

امام صادق ‏عليه السلام نقل می کند که:

روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله از اميرالمؤمنين ‏عليه‎السلام پرسيدند: آيا نمى ‏خواهى مژده‏ اى به تو بدهم؟ آن حضرت جواب داد: چرا، پدر و مادرم فداى تو که هميشه مژده ‏دهنده به همه خيرها هستى.
پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله فرمود: چند لحظه پيش جبرئيل ‏عليه السلام چيز عجيبى به من گفت
اميرالمؤمنين‏ عليه السلام پرسيد: چه گفت: اى رسول خدا!،
پيامبر صلى الله عليه و آله جواب دادند: جبرئيل ‏عليه‌السلام به من گفت: اگر شخصى بر من صلوات بفرستد و پس از آن بر اهل‌بيت من نيز صلوات فرستد، درهاى آسمان براى او گشوده شده و فرشتگان هفتاد صلوات براى او مى ‏فرستند و اين عمل باعث ريختن گناهان می شود. آنگاه همانگونه که برگ از درخت می ‏ريزد، گناهان نيز از او می ‏ريزند و خداوند متعال می ‏فرمايد: خواسته تو را اجابت نمودم و کامروا و سعادتمند هستى. آنگاه خطاب به فرشتگان می فرمايد: فرشتگانم! شما هفتاد صلوات بر او می ‏فرستيد و من هفتصد صلوات.
پيامبر اضافه کرد: اما هنگامى که بر من صلوات می ‏فرستد، پس از آن بر اهل‏بيتم صلوات نفرستد، بين آن صلوات و آسمان، هفتاد حجاب است.
و خداى بزرگ می ‏فرمايد:
خواسته تو را نپذيرفتم و سعادتمند و کامروا نگشتى. فرشتگانم! دعاى او را بالا نبريد مگر زمانى که عترت پيامبر صلى الله عليه و آله را به صلوات بر پيامبر ملحق سازد و همچنان اين دعا بالا نمى‏رود تا زمانى که عترت من در صلوات به من ملحق شوند.

همچنين در روايات، سخت تأکيد شده است که :

در هر روز جمعه بر محمد و اهل‏بيت او هزار مرتبه صلوات بفرستيد و در روزهاى ديگر صد مرتبه.

و نيز امام محمد باقر عليه السلام فرمود:

هيچ عبادتى در روز جمعه نزد من محبوب‏تر از صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام نيست.

«اِنَّ اللهَ وَ ملائکَتَهُ يُصَلُّونَ على النّبىَّ يا ايّها الّذين آمنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلَّمُوا تسليماً» (احزاب/56)
؛ خدا و فرشتگان بر پيامبر درود مى‏فرستند؛ اى کسانى که ايمان آورده‏ايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و کاملاً تسليم (فرمان او) باشيد.»

نقل روايت از مرحوم فيض ‏الإسلام در ترجمه صحيفه سجاديه.
ثواب الاعمال، شيخ صدوق، ص‏377.

در روایتی نبی اکرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم»  فرمودند:

«اَدِّبوا اَولادَكُمْ عَلى ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبيِّكُمْ و حُبِّ اَهْلِ بَيْتِهِ وَ عَلى قِراءَةِ الْقُرآنِ …؛( کنز العمال، ج 16، ص 456)

فرزندان را بر سه خصلت تربیت کنید؛ محبت پیامبر و محبت اهل بیتش و قرائت قرآن….».

  خصلت، صفتی است که بر ذات شخص اضافه شده و جزء خصوصیات شخصیتی او می‌شود. از این‌رو مراقبت‌های قبل از بارداری توسط والدین، به تقویت خصوصیات به اشتراک گذاشته در جنین می‌انجامد، و چنین پدر و مادری وظیفه خود را در قبال سلامت جنین خود انجام داده و در نزد خداوند و فرزند خود روسفید خواهند بود. هیچ پدر و مادری مجاز به کوتاهی در این زمینه نیستند، و باید برای هر کوتاهی خود در قیامت پاسخ‌گو باشند.

نحوه تربیت نیز در هفت سال اول، دوم و سوم نیز متفاوت است که والدین باید با این آداب آشنا شده، ابتدا در تربیت خودشان و سپس در تربیت فرزندانشان نهایت دقت و تلاش را داشته باشند.

مأنوس کردن کودکان به قرآن، در ابتدا مرهون مأنوس بودن والدین با قرآن است. امّا بعد از تولد نیز، باید پدر و مادر حتماً در این رابطه نهایت تلاش را از خود به نمایش بگذارند.

تقویت محبت فرزندان به اهل بیت(ع)وقرآن

   شرکت در حرم‌های مطهر، مساجد، مجالس ذکر، مجالس معرفتی، مجالس عزاداری و شادی اهل بیت، محافل قرآنی و… به همراه فرزندان سبب تقویت محبت فرزندان به اهل بیت و قرآن می‌شود.

در روایت آمده است که برتری قرآن بر سایر علوم، مانند برتری خداوند بر بندگانش است. بسیار جای تأسف است که انسان‌ها به دنبال تحصیل علوم مختلف هستند، امّا به دنبال اُنس و شناخت قرآن و آموختن زبان عربی که زبان قرآن است، نیستند. زبان عربی، مخصوص بخش فوق عقلانی است و رشد عقلانی انسان را افزایش می‌دهد.

اهمیت وضرورت دانش عربی

زبان عربی به قدری ژرف و عمیق است که هرگز امکان ترجمه صحیح کلمات و اصطلاحاتِ آن به فارسی وجود ندارد. کسی که نمی‌تواند با زبان عربی مأنوس شود، و هیچ شوقی برای آموختن این زبان ندارد، نشان می‌دهد که اساساً خودش را نشناخته است و تمایلی برای پروازهای بلند انسانی ندارد.

فهم ادبیات عربی، و انس با این زبان در مسیر حرکت به سوی الله، به انسان سرعت بسیار زیادی خواهد بخشید.

هرگونه فعالیت در چهار بخش پایینی اگر انسان را از پرداختن به قرآن و توجه به کیفیت عبادتش بازدارد، حرام است و پرداختن به آن‌ها نشان‌دهنده عدم عشق انسان به «الله» است.

برگرفته از سلسله مباحث خانواده آسمانی، استاد محمد شجاعی

موسسه منتظران منجی(عج)