در اين باره بين منابع و كتب انساب اختلاف وجود دارد. در منابع تا پنج پسر نيز به ايشان نسبت داده شده است، اما آنچه همه منابع درباره اش اتفاق نظر دارند، اين است كه فرزندان ذكور ايشان دو نفر بوده اند: امام علي الهادي و موسي مبرقع.به اين دو فرزند ايشان در همه منابع اشاره شده است.براي مثال شيخ مفيد در كتاب ارشاد و ابن عنبه در عمدة الطالب و ابن صباغ در الفصول المهمة و تستري در تواريخ النبي و الآل و لواساني در كتاب الدروس البهية به اين دو فرزند ايشان اشاره كرده اند. به جز ابن عنبه در كتاب عمدة الطالب بقيه منابع بر آن اند كه ايشان تنها همين دو فرزند پسر را داشته اند.[1]

با اين حال در منابع قديمي تنها “ابن عنبه” در كتاب “عمدة الطالب” چهار پسر براي ايشان بيان كرده است: امام هادي، موسي مبرقع، حسن و محمد.[2]

در برخي كتاب هاي انساب كه در دوره اخير نوشته شده است، مي توان به نام پنج فرزند پسر براي امام جواد رسيد: امام هادي، موسي مبرقع، محمد، علي و يحيي.[3]

به نظر مي رسد علت همه اين اختلافات تفاوت گزارشاتي است كه در منابع اوليه وجود داشته است و يا شايد علت آن اين باشد كه از برخي از اين افراد نسلي باقي نمانده و از برخي از آنها نسلي وجود دارد.

آنچه مسلم است، اين است كه از امام هادي و موسي مبرقع نسلي به جا مانده است. نسل موسي مبرقع كه خودش در قم مدفون است، اكنون در قم و شهرري حضور دارند.[4] هر چند امروزه خانداني در عراق خود را به يحيي فرزند امام جواد (ع) منتسب مي دانند[5]، اما اين در منابع تاريخي نيامده است.

______________________________________

[1] .  ر. ك. به: انساب العترة الطاهرة، لبيب بيضون، ص 107.
[2] . همان.
[3] . رجايي، سيد مهدي، المعقبون من آل ابي طالب، ج 2، ص 30.
[4] . همان؛ همچنين ر . ك. به: منتهي الامال، شيخ عباس قمي، ج 2، ص 618.
[5] . سلطان، فتحي عبدالقادر، تاريخ و بيوتات آل البيت في بلاد الرافدين، ص 382.

به اعتقاد شيعيان، پيامبران الهي و جانشينان آنان بايد معصوم از خطا و لغزش باشند، تا در پيشبرد اهداف و رهبري مردم موفق باشند، در كتب كلامي مشروحا معناي عصمت، و شرايط آن تبيين شده است و با احاطه بر معناي عصمت شبهات احتمالي، نظير آنچه در سؤال شما آمده است برطرف مي شود.

به طور خلاصه موضوع عصمت را در سه مرحله مورد بحث قرار داده اند:

الف)عصمت در پذيرش وحي،

ب)تبليغ و رساندن وحي،

ج)مصون بودن از معصيت و گناه،

يعني هر چه مخالف با مقام عبوديّت و منافي احترام و موجب هتك مقام مولا است نبايد از معصوم سر زند، چه راجع به گفتار باشد يا راجع به افعال و اين سه مرحله را مي توان در يك جمله خلاصه كرد و آن وجود امري است از جانب خدا در انسان معصوم، كه او را از خطا و گناه مصون دارد.

با توجه به معنايي كه براي عصمت بيان شده است، اموري كه در كودكي از امام حسن و امام حسين (ع) در بول كردن در دامان پيامبر (ص) انجام گرفته است و يا دنبال پرنده دويدن امام صادق (ع) از اموري نيست كه به مقام عصمت خدشه اي وارد كند؛ زيرا امامان معصوم (ع) مثل ساير افراد، در جنبه بشري مثل ديگر انسان ها هستند، و ادرار كردن غير اختياري در كودك، از امور طبيعي و لازم براي انسان است، و ربطي به مقام عصمت ندارد، و در مورد دوم باز داشتن از آزار پرنده در مورد امام صادق (ع) توسط پدر يا پدر بزرگ ايشان، نيز جنبه توبيخي نداشته است؛ زيرا اين امور از لوازم كودكي است.

همچنين آثار فضل و بزرگي در كودكي اهل بيت (ع) نيز با مسائل ذكر شده، تضادي ندارد؛ زيرا در روايات متعدد آمده است كه رسول خدا در كودكي با حسن و حسين (ع) بازي مي كردند، و اين لازمه طبيعي رشد هر كودكي است و در اين زمينه فرقي بين معصومان با ديگران نيست، اما بازي آنان به گونه اي نبود كه از جلالت و بزرگي آنان بكاهد، و آنان را در منظر مردم كوچك نمايد.

در تعداد فرزندان امام عليه السلام اختلاف نظر وجود دارد:
گروه اول كه شامل بسياري از محدثان شيعه مي باشد؛ از آن جمله مي توان به: ابن شهرآشوب[1]، محمد بن جرير طبري[2]، شيخ مفيد رحمه الله عليه[3]، مرحوم طبرسي[4] اشاره نمود، كه معتقدند ايشان غير از امام جواد عليه السلام فرزند ديگري نداشته اند.

گروه دوم براي امام عليه السلام بيش از يك فرزند قائل شدند كه به دو دسته تقسيم مي شوند:
برخي از دو فرزند نام بردند به نامهاي «محمد و موسي» و يا «محمد و جعفر»

و بعضي نيز شش اولاد ذكر كرده اند كه پنج پسر به نامهاي: محمد، حسن، جعفر، ابراهيم و حسن، دختري به نام عايشه كه از اين دسته مي توان به محقق اربلي[5] و ابن خشاب بغدادي[6] اشاره كرد.

در بين علماي شيعه اختلاف نظر است؛ برخي سكوت كرده و يا تنها به يك فرزند قائل شدند. اما در ميان گروه دوم نيز، اگر برخي سخن از تعدد فرزندان گفتند يا از عامه (اهل سنت) نقل نموده و يا بدون استناد مطلبي ذكر كرده اند.[7]

پس مشهور در نزد علماي شيعه اين است كه امام جواد عليه السلام تنها فرزند امام رضا عليه السلام بوده و ايشان پسري بنام جعفر نداشتند. احاديثي نيز نظر مشهور را تاييد مي نمايد؛ از آن جمله در بحارالانوار به نقل از هرثمه آمده است كه براي امام عليه السلام جز محمدجواد عليه السلام فرزند ديگري وجود ندارد[8].

اما ائمۀ پس از امام رضا عليه السلام بيشتر معروف به ابن الرضا بوده اند كه در منابع روائي به آن اشاره شده كه شايد فرزندان امام جواد يا از فرزندان امام هادي بوده اند.

____________________________________________

[1] . مناقب آل ابي طالب، ابن شهرآشوب، درالاضواء، چاپ دوم 1412ق، ج4، ص397.
[2] . محمد بن جرير طبري، دلائل الامامه، قم، مؤسسه بعثت، چاپ اول، 1413 ق. ص359.
[3] . الارشاد، همان، ص614.
[4] . علامه طبرسي، اعلام الوري باعلام الهدي، تهران، مكتبة علميه اسلاميه، 1338، ص 329.
[5] . محقق اربلي، كشف الغمه في معرفه الائمه، بيروت، دارالكتاب الاسلامي، 1401ق، ج3، ص38.
[6] . ابن خشاب بغدادي، تاريخ مواليد الائمه، قم، كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، 1406 ق، ص38.
[7] . معيني محمد جواد، و ترابي، احمد، امام علي بن موسي الرضا عليه السلام منادي توحيد و امامت، مشهد، بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1376ش، ص18.

[8]مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه وفاء، چاپ دوم، 1403ق، ج49، ص221.

يكي از شاگردان امام جوادعلیه السلام بيمار شده بود ، در حدي كه بستري شده بود و اميد زنده ماندن نداشت ،
امام جوادعلیه السلام با خبر شد ، همراه جمعي از اصحاب به عيادت او رفت ، وقتي كه در بالين او نشست و احوال او را پرسيد : او زار و زار گريه كرد
و گفت : مي ميرم چه كنم ؟ مرگ در كار است .

امام جواد ( ع ) به او فرمود : اي بنده خدا تو كه از مرگ مي ترسي از اين رو است كه نمي داني مرگ چيست ،
براي تو مثالي بزنم : اگر بدنت آلوده به چرك و كثافت باشد ، و موجب زخمهاي پوستي بدن گردد و ناراحت شوي ، و بداني اگر حمام بروي و شستشو كني ، همه اين چركها و آلودگيها و زخمها از بين مي رود ، آيا ميل داري كه به حمام بروي ، يا ميل نداري
بيمار عرض كرد : البته دوست دارم كه هر چه زودتر ، به حمام بروم و خود را از همه ناپاكيها پاك نمايم .
امام جواد ( ع ) فرمود : مرگ براي مؤمنين همان حمام است و آن آخرين منزلگاه ، و مرحله شستشو و پاكسازي از آلودگيهاي گناه مي باشد ، بنابراين اگر به سوي شادي رو آورده اي ، پس هيچ غم را به خود راه نده
بيانات گرم و پرمهر امام جواد ( ع ) روحي تازه در كالبد آن بيمار بخشيد و قلب و اعصاب او را آرام شد ، و اندوهش به شادي و نشاط تبديل گردد.

معانی الاخبار،شیخ صدوق ،ص۲۹۰

 فضیلت زیارت قبر مومن

امام جواد عليه السّلام فرمودند:

منْ زارَ قَبْرَ اَخيهِ الْمُؤْمِنَ فَجَلَسَ عَنْ قَبْرِهِ

واسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَوَضَعَ يَدَهُ عَلىَ الْقَبْرِ وَقَرَأَ «اِنّا اَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةِ الْقَدرِ» سَبْعَ مَرّاتٍ أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأكْبَرِ؛

هر كس به زيارت قبر برادر مؤمن خود برود و كنار قبر رو به قبله بنشيند و دست خود را بر قبر بگذارد و سوره «قدر» را هفت مرتبه بخواند، از عذاب بزرگ در امان خواهد بود.

مسند امام جوادعليه السّلام، ص۲۱۵

استدلال امام جواد (علیه السلام) به جواز امامت برای كودك

علی بن اسباط می گويد:

امام جواد (كه سن كم داشت) به طرف من مي آمد و من به قامت و قيافه او مي نگريستم، تا وقتي به شهر خود رفتم، بتوانم شكل و شمايل آن حضرت را براي دوستانم توصيف كنم، در اين فكر بودم كه آن حضرت نشست و فرمود:

حجت خدا در امامت مانند حجت او در نبوت است، خدا در قرآن آيه 13 مريم مي فرمايد:

و آتيناه الحكم صبيا
و فرمان نبوت را در كودكي به او «يحيی» داديم.

و در آيه 22 يوسف مي فرمايد:

و لما بلغ اشده آتيناه حكما و علما

و هنگامي كه يوسف به مرحله بلوغ و قوت رسيد، ما (حكم) و (علم) به او داديم،

و در آيه 15 احقاف مي فرمايد:

و لما بلغ اشده و بلغ اربعين سنة

و هنگامي كه به مرحله بلوغ و قوت رسيد و به هنگامي كه به چهل سالگي رسيد

بنابراين طبق قرآن هم رواست كه حكمت در كودكي به امام داده شود، چنانكه رواست حكمت در چهل سالگي به او داده شود.

اصول کافی باب مولد ابی جعفر الثانی