بهترين شكل تبليغ و دفاع از دين آن است كه به گونه اي بيانگر وجه عقلاني دين باشد. حال باید دید آيا از كتاب و سنت، شواهدي بر اهميت چنين دفاعي وجود دارد؟

باید گفت که دقيقاً اينگونه است و بهترين دليل بر اهميت اين نوع دفاع، توجه كتاب و سنت و انطباق سيره روش اهل بيت در تبليغ دين بر اين روش مي باشد. چرا كه قرآن، يكي از راههاي معرفت را تعقل و تدبر در آيات وانفس مي داند و انسان را براي رسيدن به حقايق و كشف مجهولاتش به روشهاي عقلاني توصيه مي كند.

در سيره و روش اهل بيت- عليهم السلام- نيز چنين امري از جايگاه خاصي برخوردار است. نمود اين رويه را، مي توان در كلمات آسماني آن بزرگواران وهم در سيره و روش عملي آنان دريافت. چرا كه آن حضرات در مقاطع مختلف تبيين و دفاع از دين و با توجه به موقعيت مخاطبينشان حكيمانه ترين روش را برمي گزيدند و همين امر نيز موجب هدايت و يا شكست منكران مي شد. مناظرات ائمه در حوزه هاي مختلف ديني با رهبران و نمايندگان اديان و نحله هاي مختلف فكري گاهي براي اساس اقناع آنها از طريق متون نقلي خود آنها و گاهي هم براساس برهان عقلي بوده است.

علم امام رضا(عليه السلام)- از جهات مختلفي قابل توجه است. معلومات آن حضرت از چيزهايي است كه شخصيت ايشان را متمايز مي سازد. معلومان آن حضرت در زمينه الهيات، اطلاعاتشان درباره اديان و كتاب هاي آسماني، آگاهي امام از علوم و معارف قرآني، احاطه امام به بحث هاي كلامي، بحثهاي امام، درباره پزشكي، طرح اصول و فقه و جز اينها همه گسترش دامنه معلومات حضرت ثامن الائمه را مي رساند.

بحث هاي حضرت رضا(عليه السلام) با جاثليق- راس الجالوت، هرابز اكبر روحاني زرتشتي و عمران صابي آن متكلم معروف، مبين احاطه آن حضرت به كتابهاي آسماني و مباني توحيد و خداشناسي است.

بحثهاي حضرت درباره فلسفه احكام، مبين بينش عميق ايشان است. بحث درباره فلسفه غسل و وضو، فلسفه حرمت زنا، فلسفه زكات، فلسفه حرمت ربا و فلسفه حرمت شراب و طرح مسايل اجتماعي و اخلاقي در زمينه احكام، برخورداري كامل آن حضرت را از فكر برهاني نشان مي دهد.

بحث امام درباره مسايل پزشكي و گفتار امام درباره فلسفه احكام حاكي از بينش وسيع او در زمينه هاي علمي و اجتماعي است. حضرت رضا(عليه السلام) در فن خطابه و همچنين در زمينه شعر و ادب و در فصاحت و بلاغت يگانه بود. اين جامعيت علمي امام رضا(عليه السلام) بود كه مأمون را به اداي احترام نسبت به آن حضرت مجبور مي ساخت. بديهي است تجلي و شكوه وجه عقلاني دين، متوقف بر چنين موقعيت علمي خواهد بود كه آن بزرگوار در نهايت كمال نسبت به آن قرار داشت.

امام رضا(عليه السلام) در خلال جلسات علمي فراوان كه با صاحبان انديشه هاي غيرتوحيدي و مخالف داشت از عنصر عقل و استدلال و برهان، فراوان بهره مي برد و طرف هاي مقابل را با اين روش استدلالي و عقلي وادار به خضوع و اقناع و پذيرش عقايد حقه مي كرد.

يكي از ويژگي هاي جاودانگي و پويايي اسلام، برهاني بودن آموزه هاي آن است به گونه اي كه جايگاه والاي عقل در اسلام به عنوان يكي از ابزارهاي مهم شناخت، امري غيرقابل انكار است چنان كه توجه به علم و دانش در اسلام مورد تأكيد فراوان قرار گرفته است با این توصیف مراد از عقلاني بودن دين در اين بحث چيست و آيا مي توان عقلاني بودن دين را اثبات پذير بودن تمام آموزه هاي دين از طريق ادله مصطلح عقلي دانست؟

     لزوماً چنين نيست كه عقلاني بودن امري متوقف بر براهين مصطلح عقلي باشد، در واقع مي توان نسبت بين اين دو را عموم و خصوص مطلق از نسب اربعه دانست زيرا هر نتيجه حاصله از يك استدلال عقلي، خودبخود عقلاني است يعني خردپذير است ولي اين چنين نيست كه هر امر عقلاني مثل گزاره هاي ديني تعبدي، لزوما بايد با ادله مصطلح عقلي به اثبات برسد بنابراين ممكن است گزاره اي منشأ وحياني داشته باشد و با هيچيك از براهين فلسفي قابل اثبات نباشد و در عين حال عقلاني هم باشد به عنوان مثال نمي توان با ادله عقلي راز سه ركعتي بودن نماز مغرب را فهم و اثبات كرد ولي عقل، عمل بر طبق فرمان شروع را مي پذيرد و بلكه بر آن تأكيد مي كند. بر همين اساس وقتي مي گوييم اسلام ديني عقلاني است منظور آن است كه حكيمانه است و آموزه هاي آن مبتني بر حكمت است. با اين بيان، وجهي براي انحصار اثبات گزاره هاي ديني بر ادله مصطلح عقلي نيست بلكه عقلاني بودن دين به معناي اشتمال آن بر حكمت است.

اثبات و يا دفاع از آموزه هاي ديني، روش ها و اشكال مختلفي دارد

 گاهي محققي به دنبال نتيجه يقيني است كه از روش هاي برهاني عقلي و نقلي استفاده مي كند مثل اثبات يقيني ذات واجب تعالي و اثبات وجوب سه ركعت بودن نمازمغرب و گاهي در اثبات و دفاع از دين در اصل نيازمند تمسك به چنين روشي نيست بلكه مثلا چون در مقام اقناع مخاطب است دفاع او از دين به روش خطابه است و يا در مقام تقابل با خصم است كه از روش جدال احسن بهره مي برد.

  اصولا دفاع از دين داراي صورت هاي مختلفي است:

• گاهي با مال و ثروت است
• گاهي با جان،
•  گاهي با زبان
• و بالاخره گاهي هم صبغه علمي و عقلاني دارد.

 مراد از دين در اين جا هم، مجموعه معارف و احكامي است كه خداوند براي هدايت و سعادت بشر تشريع فرموده و بواسطه پيامبران و رسل خويش آنها را به مردم رسانده است. پس منظور از دين در اين بحث، اديان وحياني خصوصاً آخرين تشريع الهي يعني دين اسلام است.

با توجه به آنچه گذشت وجه عقلاني دين را مي توان حكيمانه بودن محتواي آن دانست و دفاع عقلاني از آن هرگونه تفكر، رفتار و گفتاري است كه موجب استحكام و تثبيت دين در نظر اهل خرد و تعقل مي شود. به تعبير ديگر، دفاع عقلاني از دين، دفاع از خود دين است براساس اصول و قواعد منطقي و عقلي.

   شكي نيست كه چنين دفاعي، چون مربوط به حوزه نظر و تعقل است، از اهميت خاصي برخوردار است. چرا كه هرگاه مباني نظري و تئوريكي يك نحله فكري و مكتب كلامي، خاستگاه عقلاني داشته باشد هرچه بهتر و بيشتر، فرآيند تبليغ و پذيرش را هموار مي سازد.

با اين بيان معلوم مي شود كه دفاع عقلاني، دفاعي است منطبق بر اصول عقلي و منطقي كه هر مخاطب اهل خرد را متأثر كرده به گونه اي كه آن را بپذيرد و دليلي عقلاني بر رد آن نيابد و نتيجه چنين دفاعي هم هموار كردن راه پذيرش دين خواهد بود.

بنابراين دفاع عقلاني فقط به معني دفاع از طريق ادله عقلي صرف نيست بلكه دفاع از طريق نقل يعني آموزه هاي كتاب و سنت نيز مي باشد.

فرمایشات استادرضایی مهر،پژوهشگرواستادحوزۀ علمیۀ قم

كوچه به كوچه مي گذرم.

ناگهان پيچك هاي اميد از پنجره هايي سبز به دور دستانم مي پيچد.
به پنجره خيره مي شوم و دريچه هايي كه در سپيدي شادي قاب شده است.
اينجا مشهد است.

اينجا چشم هايت خود به خود مي جوشند و دست هايت به طرف ضريح قد مي کشند.
اينجاست که دستان مسافران، تأييد حاجات خويش است.

اينجا خانه سعادت است.
اينجا دل در همسايگي خداست. گويي اين غريب، تمام غربا را در آغوش مهربان خود کشيده است.
حاجتت را بگويي يا نگويي مهم نيست؛
سلام که بدهي، حس مي کني آنجا وطن توست.
تنها کافي است بگويي:

” السلام عليک يا علي ابن موسي الرضا”

   زماني كه مأمون به سبب بيماري نتوانست نماز عيد را بخواند، از امام رضا (عليه السلام) درخواست كرد تا نماز را اقامه كند. امام در حالي كه پيراهن كوتاه سفيد و عمامه سفيد پوشيده و در دستش عصا بود، روانه نماز شد و در ميان راه با صداي بلند مي فرمود: «السلام علي ابوي آدم و نوح، السلام علي ابوي ابراهيم و اسماعيل، السلام علي ابوي محمد و علي، السلام علي عباد الله الصالحين.»

مردم به طرف امام هجوم مي آوردند و دست ايشان را مي بوسيدند و ازايشان تجليل مي كردند.

در اين هنگام به خليفه خبر رسيد كه اگر اين وضعيت ادامه يابد، خلافت از دست تو خارج مي شود.

مأمون خود را به سرعت به امام رسانيد و نگذاشت امام نماز را بخواند. آن گاه امام مطالبي مهم به هرثمة بن اعين ـ كه از خادمان مأمون، اما محب اهل بيت و در خدمت امام رضا (عليه السلام) بود ـ فرمود.

هرثمه مي گويد: روزي سرورم ابوالحسن رضا مرا طلبيد و فرمود: اي هرثمه! مي خواهم تو را از مطلبي آگاه سازم كه بايد نزد تو پنهان بماند و تا زماني كه زنده هستم، آن را بري كسي فاش نكني، اگر فاش كني، من دشمن تو پيش خدا خواهم بود. هرثمه گفت: قسم خوردم كه تا او زنده است، سخني نگويم. امام فرمود:

اي هرثمه! سفر آخرت و ملحق شدنم به جدم و پدرانم نزديك شده. همانا من بر اثر خوردن انگور و انار مسموم از دنيا خواهم رفت. خليفه مي خواهد قبر مرا پشت قبر پدرش هارون الرشيد قرار دهد، اما خداوند

ادامه »

چگونه مي توانيم ارتباط قلبي و رو حي با مولاي خود امام رضا (علیه السلام ) بر قرار كنيم و اينكه اين ارتباط را در وجودمان كامل كنيم تا ملكه شود ؟ 

زيارت يعني : ارتباط قلبي و بيعت با محبت خدا و زنده نگه داشتن ياد وراه آنها و اظهار محبت و علاقه نسبت به آنها است و تداوم راه امامت و رهبري و تنفر از طاغوت و از ارواح طيبه آنها جهت پايداري بر اعمال صالح و افكار و عقايد قرآن كمك بخواهيم تا پايدار بمانيم .
من آمن و تاب و عمل صالحاً فالئك يبدّل الله السيئا ت بالحسنات
هر كس ايمان بياورد ، توبه كند و عمل صالح انجام بدهد خداوند بديهاي اورا به خوبي تبديل مي كند .

   راه بندگي عبوديت را خلاص دوري از گناه و معاصي الهي است كه انسان مي تواند حقيقت ولايت و توحيد را درك كند .
عده اي به خراسان آمدند جهت زيارت امام رضا ( علیه السلام ) از خادم امام رضا(علیه السلام) اجازه خواستند ايشان فرمودند: چه کسانی هستند آنها؟

گفتند ما از شيعيان پدرت هستيم.

امام رضا ( علیه السلام ) آنها را اجازه ندادندآنها اصرار كردند و گفتند چرا ما را عتاب مي كنيد؟

امام ( علیه السلام ) فرمود: شيعيان پدرم سلمان و ابوذر بودند كسانيكه كوچكترين مخالفت با دستورات الهي نكردند اما شما بيشتر كارهايتان مخالف دستورات الهي است در واجبات كوتاهي ميكنيد حقوق برادران را سبك مي شماريد بايد در عمل ثابت كنيد آنها از كردار خود توبه كردند.

امام (علیه السلام) فرمود : مرحبا لكم اخواني و اهل ودّي ،

امام آنها را به حضور راه داد وفرمود : درورد برشما برادران من ودوستانم بعد هدايايي به آنها داد.

مخصوصاً زيارت را با مال حلال انجام دهيم
بعد از زيارت رعايت تقوا ( حلال وحرام واخلاق اسلامي وديني را رعايت كنيم)
انما يتقبل الله من المتقين :خدا فقط از اهل تقوي اعمال را قبول مي كند.

منابع
1-حديث 33 از كتاب چهل حديثامام خميني مطالعه شود.
2-كتاب امامت ورهبري مرحوم شهيد مطهري وآقاي ري شهري
3-كتاب جهاد با نفس آيت الله مظاهري
4-گناهان كبيره شهيد دستغيب

آستان قدس رضوی

رنجهاي دايمی که امام جواد علیه السلام از ناحيه اين مأمور خانگی برده است ، در تاريخ معروف است.
از روشهايی که مأمون در مورد حضرت رضا علیه السلام به کار مي بست ، تشکيل مجالس بحث و مناظره بود . مأمون و بعد معتصم عباسي مي خواستند از اين راه - به گمان باطل خود - امام (ع ) را در تنگنا قرار دهند .
در مورد فرزندش حضرت جواد علیه السلام نيز چنين روشي را به کار بستند . به خصوص که در آغاز امامت هنوز سني از عمر امام جواد (ع ) نگذشته بود . مأمون نمي دانست که مقام ولايت و امامت که موهبتي است الهي ، بستگي به کمي و زيادي سالهاي عمر ندارد .

 حضرت جواد (ع ) با عمر کوتاه خود که همچون نوگل بهاران زودگذر بود ، و در دوره اي که فرقه هاي مختلف اسلامي و غير اسلامي در ميدان رشد و نمو يافته بودند و دانشمندان بزرگي در اين دوران ، زندگي مي کردند و علوم و فنون ساير ملتها پيشرفت نموده و کتابهاي زيادي به زبان عربي ترجمه و در دسترس قرار گرفته بود ، با کمي سن وارد بحثهاي علمي گرديد و با سرمايه خدايي امامت که از سرچشمه ولايت مطلقه و الهام رباني مايه گرفته بود ، احکام اسلامي را مانند پدران و اجداد بزرگوارش گسترش داد و به تعليم و ارشاد پرداخت و به مسائل بسياري پاسخ گفت .