واعظ سبزواري بر اثر ازدواج با خواهر عبدالرحمن جامي نزد اهالي سبزوار به سنّي بودن متهم شده از هرات به سبزوار برگشت.

روزي بالاي منبر موعظه مي کرد تا رسيد به اين سخن که جبرئيل دوازده هزار مرتبه بر پيغمبر اکرم نازل شده است.

پيرمردي براي امتحان به نمايندگي مردم حرکت کرده و گفت نزول جبرئيل به پيغمبر را گفتي نزولش را به آقا علي (ع) بگو. چند مرتبه جبرئيل به علي بن ابي طالب (ع) نازل شده.؟

مات و متحيّر در بالاي منبر چه بگويد روايتي نديده که جبرئيل بر علي (ع) نازل شده باشد. اگر بگويد جبرئيل نازل شده دروغ گفته. اگر بگويد نازل نشده گمان مردم درباره او تبديل به صدق مي شود يک مرتبه به زبانش آمد اين کلمه که گفت جبرئيل بيست و چهارهزار مرتبه به علي (ع) نازل شده.

پيرمرد گفت چه دليلي داري بر اين حرفت گفت باين دليل که پيامبر اسلام (ص) فرمود: انا مدينة العلم و عليٌ بابها من شهر علم هستم و علي (ع) درب آن شهر است. واضح است جبرئيل که دوازده هزار بار بر پيغمبر اکرم (ص) نازل شد از درب شهر وارد مي گشت. پس آقا علي (ع) را هم که درب آن شهر است زيارت مي کرده بعد از نزول وحي هنگام مراجعت باز جمال علي (ع) را مي ديده است پس به اين دليل به اندازه اي که به پيغمبر (ص) نازل شده دو برابر آن حضور علي (ع) رسيده و آن بيست و چهار هزار مرتبه است.

داستان شنیدنی قطع دست یکی از محبان امیرمؤمنان علیه السلام و چسپاندن دوباره آن توسط آن حضرت،
این روایت را فخر الدین رازی در کتاب تفسیر کبیر خود این چنین نقل کرده است:

وأما علی کرم الله وجهه فیروی أن واحداً من محبیه سرق وکان عبداً أسود فأتى به إلى علی فقال له : أسرقت ؟ قال نعم . فقطع یده فانصرف من عند علی علیه السلام فلقیه سلمان الفارسی وابن الکرا ، فقال ابن الکرا : من قطع یدک فقال أمیر المؤمنین ویعسوب المسلمین وختن الرسول وزوج البتول فقال قطع یدک وتمدحه ؟ فقال : ولم لا أمدحه وقد قطع یدی بحق وخلصنی من النارا فسمع سلمان ذلک فأخبر به علیاً فدعا الأسود ووضع یده على ساعده وغطاه بمندیل ودعا بدعوات فسمعنا صوتاً من السماء ارفع / الرداء عن الید فرفعناه فإذا الید قد برأت بإذن الله تعالى وجمیل صنعه .

اما علی علیه السلام ، روایت شده است که یکی از دوست‌داران آن حضرت که بنده سیاه پوستی بود، دزدی کرد . او را نزد امیرمؤمنان علیه السلام آوردند. از او سؤال کرد که آیا دزدی کرده‌ای؟ گفت: بله . پس دست او را قطع کرد.

آن غلام سیاه در هنگام بازگشت از نزد آن حضرت با سلمان و ابن الکرا رو در رو شد.

ابن الکرا سؤال کرد: چه کسی دست تو را قطع کرده است؟

گفت: امیرمؤمنان، یعسوب مسلمانان، داماد رسول خدا و همسر بتول .

ابن الکرا گفت: او دستت را قطع کرده و تو او را این چنین ستایش می‌کنی؟

در جواب گفت: چرا او را نستایم ؛ در حالی که دستم را به حق بریده و مرا از آتش جهنم نجات داده است.

سلمان که سخنان او را شنیده بود، آن را با امیرمؤمنان علیه السلام در میان گذاشت. آن حضرت ، غلام سیاه را خواست، دست خود را روی ساعدش گذاشت، آن را با دستمالی پوشاند و دعاهایی خواند.

راوی می‌گوید: از آسمان صدایی شنیدم که می‌گفت: رداء را از روی دست او بردارید. وقتی برداشتیم، دست او به اذن خدای تعالی و خالق زیبایی‌ها، خوب شده بود.

التفسیر الکبیرفخررازی ج ۲۱ ص ۸۹ ـ ۹۰

روزى امام علىّ بن ابى طالب ، اميرالمؤ منين صلوات اللّه عليه عبورش به گروهى از مسلمان ها افتاد كه در گوشه اى از مسجد را اشغال كرده بودند و به عبادت مشغول بودند.

حضرت علىّ عليه السلام نزديك ايشان رفت و فرمود: شما چه كسانى هستيد؟ و چه مى كنيد؟

در پاسخ به حضرت ، اظهار داشتند: ما بر خداوند توكّل كرده ايم و عبادت او مى كنم .

حضرت فرمود: خير، چنين نيست ؛ بلكه شما بى عار و مُفت خور مى باشيد، چنانچه راست مى گوئيد و توكّل برخداوند متعال داريد، بگوئيد كه در چه مرحله اى از توكّل قرار داريد؟

گفتند: اگر چيزى به ما برسد، مى خوريم و قناعت مى كنيم و چنانچه چيزى به ما نرسد، صبر و تحمّل مى نمائيم .
سپس امام علىّ عليه السلام خطاب به ايشان كرد و با صراحت فرمود: سگ هاى محلّه ما نيز چنين روشى را دارند.

آنان با خون سردى گفتند: پس ما چه كنيم ، شما بفرمائيد كه چه رفتارى داشته باشيم ؟

حضرت فرمود: بايستى آنچه را كه ما يعنى ، پيامبر خدا و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام انجام مى دهيم ؛ شما مسلمان ها نيز چنان كنيد.
گفتند: شما چه كارهائى را انجام مى دهيد، تا ما تبعيّت نمائيم ؟

امام عليه السلام فرمود: ضمن سعى و تلاش و كار و عبادت ، آنچه به ما برسد پس از مصرف ، اضافه آن را بذل و بخشش مى كنيم و اگر چيزى درآمدى نيافتيم ، خداوند منّان را؛ در هر حال شكر و سپاس مى گوئيم .

مستدرك الوسائل : ج 11، ص 220، ج 20.

امير مؤ منان حضرت على (علیه السلام ) در سفرى با يكى از يهوديان خيبر، هم سفر گرديد، با هم حركت كردند تا به رودخانه اى كه عرض طولانى داشت و آب در آن بود رسيدند، در آن جا پل يا وسيله ديگرى نبود، كه به آن طرف رودخانه بروند، با توجه به اين كه ، يهودى ، على (علیه السلام ) را نمى شناخت . يهودى آهسته دعايى خواند و بر روى آب به راه افتاد، بى آن كه غرق شود، خود را به آن سوى رودخانه رساند.  سپس رو به على (علیه السلام ) كرد و گفت :

لو عرفت كما عرفت لجزت كما جزت :(اگر آن چه را من مى دانم تو مى دانستى (آن را مى گفتى ) و همانند من از روى آب به اين طرف مى آمدى ، بى آن كه غرق شوى ).

على (علیه السلام ) فرمود: اى يهودى همان جا توقف كن ، تا من نيز بيايم .

 حضرت على (علیه السلام ) متوجه خدا شد، و به اذن پروردگار از روى آب قدم برداشت ، و خود را به آن سوى رودخانه رساند.

يهودى تعجب كرد و به دست و پاى على (علیه السلام ) (كه آن حضرت را نمى شناخت ) افتاد و عرض كرد: ((اى جوان ! چه گفتى كه آب در زير پاى تو مانند سنگ سخت شد و از روى آن به اين طرف آمدى ؟!)) 

امام على (علیه السلام ) به او فرمود: ((تو چه گفتى كه بر آب قدم نهادى و رد شدى ؟)) 

يهودى گفت : ((من خدا را به وصى اعظم محمد (صلی الله علیه واله ) خواندم ، خداوند به من لطف كرد، و از روى آب گذشتم )). 

حضرت على (علیه السلام ) فرمود:((آن وصى محمد(صلی الله علیه واله ) من هستم )).

يهودى گفت :((به راستى كه حق مى گويى ، آن گاه قبول اسلام كرد و در حضور على (علیه السلام ) به افتخار اسلام نايل آمد.

 سفينة البحار، ص 648.

حاکم حسکانی از علماء بزرگ اهل سنت وصاحب تفسیر روایی شواهدالتنزیل ذیل آیه 101 سوره آل عمران(هدی الی صراط المستقیم) باذکر روایت بسیاری صراط مستقیم را راه پیامبر صلی الله علیه واله و اهل بیت علیهم السلام معرفی کرده ومی گوید:

ابى جعفر الباقر عليه السّلام از پدر و او از جدش نقل كرده است كه رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله فرمود:

من سرّه (من اراد) ان يجوز على الصّراط كالرّيح العاصف و يلج الجنّة بغير حساب فليتولّ وليّى و وصيّي و صاحبى و خليفتى على اهلى علىّ بن ابى طالب عليه السّلام و من اراد ان يلج النّار ….

هر كسى مشتاق است كه از پل صراط مثل باد تند پاييزى بگذرد و خود را بدون حساب به بهشت جاويدان برساند، ولايت ولىّ و وصىّ و مصاحب و خليفه من، على بن ابى طالب عليه السّلام را بپذيرد و بر دل بسپارد. و هر كسى مى ‏خواهد در آتش جهنّم سرنگون شود، ولايت على بن ابى طالب عليه السّلام را رها كند.

به عزّت و جلال پروردگارم سوگند، على عليه السّلام باب اللَّه است، هيچ كسى وارد نمى ‏شود، مگر از آن باب، و او صراط مستقيم است، على عليه السّلام آن كسى است كه خداوند، در روز قيامت از ولايت او سؤال خواهد كرد.

شواهدالتنزیل، ج1،ص76.

در باب فضایل امیرالمومنین علیه السلام روایات بسیاری از سوی اهل سنت وارد شده که از جملۀ آن روایاتی است که در مورد علم آن حضرت آورده اند.

حاکم حسکانی از محدثان و حافظان بزرگ اهل سنت در تفسیر شواهد التنزیل( قرن پنجم،از مهمترين متون كهن،  كه به تفصيل به فضائل و مناقب امير المؤمنين على عليه السلام و خاندان وى پرداخته است) ذیل آیۀ« وعلّم آدم الاسماءکلها» آورده است:

[حضرت]مصطفى صلّى اللَّه عليه و آله علم و دانش امير المؤمنين على عليه السّلام را شبيه آدم قرار داد.

سپس می گوید:

حدثنا… عن أبي الحمراء: قال كنا عند النبي ص فأقبل علي فقال رسول الله: من سره أن ينظر إلى آدم في علمه، و نوح في فهمه و إبراهيم في حلمه فلينظر إلى علي بن أبي طالب‏،

 نزد حضرت رسول صلی الله علیه واله بودیم که علی(علیه السلام) آمد، پس پیامبر فرمود: هر كسى اراده كند به علم آدم و فهم نوح و حلم ابراهيم بنگرد به على بن ابى طالب نظاره كند.

روايت ديگرى از ابى راشد از ابى حمراء به گونه ‏اى ديگر نقل شده است:

من اراد ان ينظر الى آدم في علمه و الى نوح في فهمه و الى ابراهيم في حلمه و الى يحيى في زهده و الى موسى في بطشه فلينظر الى على بن ابى طالب عليه السّلام‏

يعنى: هر كسى بخواهد به علم آدم و فهم نوح و حلم ابراهيم و زهد يحيى و هيبت و قدرت موسى نظاره كند به على بن ابى طالب عليه السّلام بنگرد و اين صفات را در او مشاهده كند.

ابو معاويه از اعمش و او از مجاهد نقل مى‏ كند كه ابن عباس گفت، رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در فضل و علم على عليه السّلام فرمود:

انا مدينة العلم و على بابها، فمن اراد العلم فليأت الباب.

من شهر علم و على عليه السّلام در آن است پس هر كسى طالب علم است بايد از در علم وارد شود.

ابن عباس از شاگردان و نزديكان على عليه السّلام مى‏ گويد: بارها شنيده‏ ام كه على عليه السّلام‏

مى‏ گفت؛ در سينه من علم كثير و معلومات فراوانى جمع است‏.

اسحاق نقل مى‏ كند كه انس بن مالك گفت: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به دخترش فاطمه عليها السّلام فرمود:

زوّجتك يا بنيّة اعظم النّاس حلماً و اقدمهم سلماً و اكثرهم علماً .

اى دختر عزيزم! تو را به ازدواج شخصى درآوردم كه از نظر همه كمالات معنوى سرآمد روزگار است او را حلمى عظيم و علمى كثير و سابقه‏ اى درخشان در اسلام است، و در مسلمانى نخستين فرد است.

 حاكم ابو عبد اللَّه حافظ از ابو بكر بن ابى دارم و او از خالد بن خفّاف و او از عامر و او از ابن عباس در باب علم على عليه السّلام روايت جالبى را نقل مى‏ كند. كه چنين است:

العلم عشرة اجزاء، اعطى علىّ بن ابى طالب منها تسعة، و الجزء العاشر بين جميع النّاس و هو بذلك الجزء اعلم منهم.

علم ده جزء است. نه جزء آن به على بن ابى طالب عليه السّلام عطا شد، و مختص آن حضرت گرديد؛ امّا جزء دهم بين همه مخلوقات عالم تقسيم شد. و امير المؤمنين عليه السّلام در آن يك جزء نيز سرآمد همه عالميان است‏ .

شواهد التنزيل لقواعد التفضيل‏، حسكانى،عبيد الله بن احمد،جلد1، ص103.