فضایل اهل بیت(ع) در آیۀ نور(درمنابع شیعه)
احادیث فراوانی در کتابهای مهم روایی و تفسیری شیعه، آیهی نور را به اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله تفسیر نموده و این آیه را از فضائل ایشان برشمردهاند که از جمله آنها منابع زیر است :
- کافی، ج 1، ص 195 و ج 8، ص 379- 380 ؛
- توحید، صدوق، ص 157- 159 ؛
- تفسیر قمی، ج 2، ص 102 ؛
- تفسیر فرات الکوفی، ص 281 – 282 ؛
- مناقب آل ابی طالب، ج 1، ص240؛
- البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 67 - 70 ؛
- تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 602-604
از میان انبوه روایات، تنها به ذکر چند روایت صحیح از دو کتاب تفسیر قمی و توحید صدوق اکتفا می شود.
1) روایت کتاب تفسیر قمی:
«علی بن ابراهیم از پدرش، از عبدالله بن جندب روایت کرده است که گفت: در ضمن نامهای به امام رضا علیه السلام از ایشان راجع به تفسیر آیهی نور (خداوند نور آسمانها و زمین است… و خدا به هر چیزی داناست) سؤال کردم، آن حضرت در پاسخ من چنین نوشتند:
علم اهل بیت(ع)
«همانا محمّد صلی الله علیه و آله امینِ خدا در میان خلق او بود، و چون پیامبر رحلت فرمود، ما اهل بیت وارثان او شدیم، بنابراین ما نیز امنای خدا در زمین هستیم، علم مرگها و بلاها و نَسبهای عرب و زادگاه اسلام نزد ماست. هیچ گروهی نیست که صد نفر را گمراه یا صد نفر را هدایت کند مگر آنکه ما میدانیم از کجا نشأت میگیرد و رهبر و فتنهگر آن کیست، ما هر مردی را که میبینیم میفهمیم آیا براستی مؤمن است یا منافق.
شیعیان ما به نام خود و نام پدرانشان (نزد ما) شناخته شده هستند. خدا از ما و از آنان (پیرامون ولایت) پیمان گرفته است، هر جا که ما از آن عبور کنیم، آنها نیز از آنجا عبور خواهند کرد و هر جا که ما واردش شویم، آنان هم وارد میشوند. جز ما و آنان، تا روز قیامت، کسی دیگر بر آیین اسلام نیست.
مقام نور
ما به کمربند و مقام پیامبرمان تمسّک جستهایم و پیامبر ما به کمربند و مقام پروردگارمان و شیعیان ما به کمربند و مقام ما تمسّک جستهاند – و مقصود از کمربند و مقام، نور است- هر که از ما جدا شود هلاک گردد و هر که از ما پیروی کند نجات یابد و جدا شونده از ما و منکر ولایت ما کافر است و پیرو ما و دوستان ما مؤمن. هیچ کافری ما را دوست نمیدارد و هیچ مؤمنی دشمنمان نمیدارد، هر کس با دوستی ما از دنیا برود بر خداست که او را با ما برانگیزد.
ما برای کسی که از ما پیروی کند نور و روشنایی هستیم، و برای هر کس که از ما راهنمایی بجوید راهنماییم، هر که از ما نباشد از اسلام بهرهای ندارد، خداوند دین را با ما آغاز کرده است و به ما ختم میکند، به برکت وجود ماست که خداوند گیاهان زمین را برای شما میرویاند، به برکت وجود ماست که خداوند از آسمان باران میفرستد، به برکت وجود ماست که خداوند شما را از غرق شدن در دریا و فرو رفتن در کام زمین نگه میدارد و به واسطه ماست که خداوند در زندگیتان و در قبرهایتان و در محشرتان، و در هنگام صراط و میزان و ورود به بهشت به شما فائده میبخشد.
مصباحٌ المصباح
مثل ما در کتاب خدا، مثل چراغدانی است که درونش چراغ است، پس ما چراغدان هستیم که در آن چراغی باشد، و چراغ همان محمد رسول خداست، آن چراغ درون شیشه است از عنصری پاک و آن شیشه چونان ستاره درخشندهای است برافروخته از روغن درخت پر برکت زیتون که نه شرقی و نه غربی است یعنی نه نطفه ناپاک است و نه مجهول النسب. روغنش روشنی بخشد هر چند آتشی بدان نرسد (که مقصود از آتش قرآن است) نوری بر روی نور است و خدا هر کس را که بخواهد به نور خویش هدایت میکند و خدا برای مردم مثَلهایی میآورد و خدا به هر چیزی داناست. این نور، علی(علیه السلام) است و خداوند هر که را که دوست داشته باشد با ولایت ما راهنمایی میکند.
مقام شهداء دوستدار اهل بیت(ع)
بر خداست که دوستدار ما را با چهرهای تابان و برهانی روشن و حجتی آشکار نزد خود، برانگیزد، بر خداست که دوستان ما را در زمره پرهیزگاران و صدیقان و شهیدان و صالحان قرار دهد، و چه نیکو رفیقان و همدمانی هستند ایشان. شهدای ما بر سایر شهدا ده درجه برتری دارند و شهید شیعه ما بر شهید غیر ما نه درجه برتری دارد. ماییم برگزیدگان و ماییم بازماندگان پیامبران و فرزندان اوصیای پیامبران و ماییم شخصیتهای ویژه و نمونه در کتاب خدا.
ما از همه مردم به رسول خدا صلی الله علیه و آله نزدیکتریم و این ما هستیم که خداوند دینش را برایمان مقرر کرده و در کتاب خود فرموده است: برای شما از دین، همان چیزی را مقرر کرد که به نوح سفارش کرد و آنچه را به تو وحی کردیم -ای محمد- و آنچه را به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش کردیم، به ما آموخت و آنچه را که باید بیاموزد به ما رساند و علوم این پیامبران را به ما سپرد و ما وارثان پیامبران هستیم و ما وارثان صاحبان علم و وارثان پیامبران اولوالعزم هستیم و آن سفارش این بود که دین را به پا دارید و جز بر اسلام نمیرید. چنانکه خداوند فرمود «و در دین پراکنده و فرقه فرقه نشوید، تحمل آنچه بدان دعوت میکنید بر مشرکان دشوار است» یعنی تحمل آنچه بدان دعوت میکنید، (ولایت علی علیه السلام) بر کسانی که به ولایت علی علیه السلام مشرک شدند دشوار است.
ای محمد! هدایت در اوست و خداوند هر کس را که بدو باز گردد به سوی خود هدایت میفرماید. یعنی هر کس که دعوتِ تو یا ولایت علی(ع) را بپذیرد.
(ای عبدالله بن جندب) این نامه را برای تو میفرستم، پس در آن نیک بیندش و سعی کن مطالب آن را بفهمی، چرا که مطالب آن شفا بخش سینهها و روشنگر دلهاست.»
قمی، علي بن إبراهيم ، تفسیر القمی، ج 2، ص 104.
2) روایات کتاب توحید صدوق
مرحوم صدوق در کتاب توحید پیرامون فضیلت اهل بیت در آیهی نور، بابی را مطرح میکند تحت عنوان: «تفسير قول الله عزّ و جلّ: الله نور السماوات والأرض» و در ضمن آن باب روایاتی را در این باره نقل میکند ،از جمله، دو روایت زیر :
روایت اول:
«… ظريف بن ناصح عیسی بن راشد از امام محمد باقر علیه السلام درباره آیهی شریفه (مانند چراغدانی که در آن چراغ است) نقل میکند که آن حضرت فرمود:
- چراغدان نور علم در سینه نبی اکرم صلی الله علیه و آله است
- (چراغ در شیشهای هست) شیشه، سینه امام علی علیه السلام است؛ علم نبی اکرم صلی الله علیه و آله به سینه علی علیه السلام وارد شده
- (شیشه مانند ستاره درخشانی است که از درخت پر برکتی نور میگیرد) و آن نور است.
- (نه شرقی و نه غربی است) یعنی نه یهودیت و نه مسیحیت است
- (نزدیک است که روغن آن نور دهد هرچند آتشی بدان نرسیده باشد) یعنی نزدیک است که عالم آل محمد صلی الله علیه و آله علم را بیان کند قبل از اینکه از او سوال شود.
- (نوری بر نور است) یعنی امامی مویّد به نور علم و حکمت در پی امام دیگری از آل محمد صلی الله علیه و آله و آن از زمان حضرت آدم تا زمان قیامت است. پس آنها اوصیاء هستند که خداوند آنها را جانشینان خود در زمین و حجتهای خود بر مخلوقاتش قرار داد. زمین در هیچ زمانی از یکی از آنها خالی نخواهد ماند.»
صدوق، محمد بن علي، التوحید، ص 158.
روایت دوم :
از امام صادق علیه السلام پیرامون آیهی شریفه نور سوال شد آن حضرت فرمود:
این آیهی مثَلی است که خدا برای ما بیان کرده است پس پیامبر صلى الله عليه وآله و ائمه صلوات الله عليهم أجمعين از دلائل و نشانه های خدا هستند که خدا بوسیله آنها به سوی توحید، مصالح دین، برنامههای اسلام و واجبات و مستحبات هدایت میفرماید و هیچ قدرت و نیرویی نیست مگر به قدرت و نیروی خدای بلند مرتبه و بزرگ»
همان، 157بهره گیری از مطالب موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عج) بااندکی تصرف