آيا تا کنون به اين نکته انديشيده ايد که انسان چه موجود عجيبي است؟ وقتي مي خواهد از کوه کمالات و ارزشها بالا رود تا عالي ترين قله ها را فتح مي کند و هنگامي که در سراشيب سقوط قرار مي گيرد تا پايين ترين نقطه ها تنزّل مي کند.

در روايتي از امام صادق عليه السلام مي خوانيم که خداوند سه دسته مخلوق دارد:
1- فرشتگان که به آنها عقل داده است، اما شهوت و هوي و هوس نداده به اين جهت آنان همواره مطيع خداوند و مشغول عبادت هستند.

2- حيوانات که خداوند به آنها هوي و هوس داده اما عقلي نداده است. البته گاهي حيوانات کارهاي شگفتي انجام مي دهند ولي آن نتيجه غريزه است که به صورت ثابت در حيوانات هست ولي قدرت تفکر و تغيير ندارند.

3- انسان که هر دو بعد را دارد هم عقلي و هم هوي و هوس.

سپس فرمودند: اگر انسان عقل را حاکم بر وجود خود نمايد و با کمک عقل، هوي و هوس را مديريت نمايد از مقام ملائکه هم بالاتر مي رود زيرا ملائکه مانعي چون هوي و هوس ندارند ولي انسان از اين مانع عبور کرده و به قله کمال رسيده است و اگر هوي و هوس را حاکم نموده و انسان عقل را اسير نمايد از حيوان هم پايين تر مي رود. زيرا حيوان راهنمايي چون عقل ندارد.

پس انسان براي گزينش مسير بايد بسيار دقت کند. با اين همه زمينه رشد و کمال، اگر خداي ناکرده سقوط کند، در دنيا و آخرت حسرت خواهد خورد.

براي حرکت به سوي کمال بايد صفات انساني و ويژگيهاي حيواني را درست بشناسيم و تلاش کنيم ارزشها را در خود تقويت نموده و صفتهاي حيواني را به حداقل برسانيم.

طبيعي است صداقت، امانت، خيرخواهي، اخلاق نيک و عفو و گذشت هرکدام رتبه اي هستند که اگر به طرف بالا صعود کنيم، قدم به قدم اين مراحل را پشت سرگذاشته و به قله عزت نزديکتر مي شويم.

از آن طرف، دروغ، بدزباني، خلف وعده و اذيت ديگران و حق کشي صفاتي هستند که انسان را در سرازيري سقوط قرار مي دهند. به راستي اگر مراقب نباشيم خطر سقوط بسيار سهمگين است چنانکه قرآن کريم در آيات 43 و44 از سوره فرقان مي فرمايد:
«آيا ديدي کسي را که هواي نفس خويش را معبود خود قرار داده است؟… آيا گمان مي بري اکثر آنها مي‎شنوند يا مي فهمند؟ آنها فقط چهارپايانند بلکه گمراه‎تر هستند.»