نکته اساسی كه قرآن در نزول وحي به پيغمبر بازگو مي كند، و متاسفانه كسي توجه نكرده است،اين است كه همه مفسران اسلامي نوشته اند، و در تمام احاديث نيز هست كه در روز بعثت فقط پنج آيه آغاز سوره «اقرا» بر پيغمبر نازل شد.

اين پنج آيه از «اقرا باسم ربك الذي خلق » آغاز مي گردد. و به «مالم يعلم » ختم مي شود. هيچ كس نگفته است «بسم الله » اين سوره كي نازل شده؟ و آيا نخستين سوره قرآن بسم الله داشته است يا نه؟ اگر داشته است چرا نگفته اند، و اگر نداشته است آيا بعدها آمده است، يا طور ديگر بوده؟ همگي سؤالاتي است كه پاسخي براي آن نمي بينيم.

 برخی محققان پس از تحقيقات زياد به اين نتيجه رسيده اند كه:

جبرئيل از پيغمبر خواست آيه «بسم الله الرحمن الرحيم » را كه در آغاز سوره بود، به زبان آورد. «اقرا باسم ربك » نيز به همين معنا است. باء «بسم » هم به گفته بعضي از مفسرين زائده است يعني معنا ندارد و فقط براي زينت در كلام است. درحقيقت جبرئيل پس از قرائت «بسم الله الرحمن الرحيم » از آن حضرت خواست كه نام خدا يعني بسم الله الرحمن الرحيم را قرائت كند. و آنرا به زبان آورد. ولي چون پيغمبر درآغازكارو اولين برخورد با پيك وحي نمي دانست نحوه قرائت نام خدا كه جبرئيل از وي مي خواست چگونه است، پرسيد: ما اقرا؟ يعني چه بخوانم، و نام خدا كه بايد قرائت كنم چيست و تركيب آن چگونه است؟ جبرئيل بار ديگر تكرار كرد و گفت:«بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذي خلق -» يعني نام خدايت را قرائت كن و بگو بسم الله الرحمن الرحيم.

   در اين مورد چند حديث معتبر و بسيار جالب در چند منبع مهم اسلامي و شيعه هست كه از هر نظر جالب مي باشد. ولي جاي كمال تاسف است كه چرا مفسران ما اين دو حديث را در تفسير سوره «اقرا» نياورده اند.

حديث اول دركتاب «كافي » باب (فضل قرآن) است كه امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «نخستين چيزي كه بر پيغمبر نازل شد بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك بود»!

در اين حديث همه چيز راجع به آغاز كار پيغمبر گفته شده است. اما چرا مفسران اسلامي به خصوص مفسران شيعه از اين حديث شريف و نقل آن درتفسير سوره اقرا غافل مانده اند؟!، با اينكه نكات جالب و تازه اي از تاريخ حيات پيغمبر را بازگو مي كند، كه مي بايد مسلمانان از آن آگاه گردند.

    حدیث دوم در «عيون اخبارالرضا» شيخ صدوق از امام هشتم حضرت رضا (عليه السلام) روايت مي كند كه فرمود: «اولين بار كه جبرئيل بر پيغمبر (صلي الله عليه و آله) نازل شد گفت: «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم - بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذي خلق …»

حديث سوم در «محاسن برقي » ج 1 ص 41 ازصفوان جمال روايت مي كند كه گفت حضرت صادق (عليه السلام) قرمود: هيچ كتابي ازآسمان نازل نشد مگر اينكه در آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحيم » بود. *

 با توجه به اين سه حديث ارزنده و گويا، مي گوييم كه:

پيك وحي الهي سوره اقرا را به عكس آنچه مشهور است نخست هنگام بعثت با شش آيه آورد: آيه اول همان «بسم الله الرحمن الرحيم » بود. و از پيغمبر خواسته بود همان آيه اول يعني «بسم الله الرحمن الرحيم » را قرائت كند، يعني قبل از هر چيز «بسم الله » بگويد و سرآغاز كارنبوت خود را با نام خدا آن هم بدان گونه كه خدا خواسته بود، هماهنگ سازد.

پس «اقرا بسم ربك » يعني نام خدايت را بخوان. مطابق نقل علي بن ابراهيم قمي در تفسيرش، پيغمبر پرسيد چه بخوانم؟ جبرئيل مجددا گفت: «بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذي خلق ». يعني نام خدا را كه مامور هستي بخواني، همين «بسم الله الرحمن الرحيم » است، و پيغمبر بار دوم «بسم الله » را براي نخستين بار خواند و با آن آشنا شد. همان كه خود پيغمبر بعدها به ما دستورداده است كه هيچ كاري را آغاز نكنيد مگر اين كه اول بگوييد: «بسم الله الرحمن الرحيم .

آري، هنگامي كه حقايق اسلامي را برگزيدگان الهي بيان كنند، چنين خواهد بود، كه مردم بي خبر را با آنچه واقعيت دارد آشنا مي سازند.

  به عبارت روشن تر آنچه خداوند به وسيله جبرئيل در آغاز وحي و اولين لحظه پيغمبري خاتم انبيا (صلي الله عليه و آله) ازآن حضرت خواسته بود به زبان آورد و قرائت كند فقط گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم » بود! بقيه آيات همان طور كه پيك وحي مي خواند مانند موارد بعدي دردم در سينه مقدس آن حضرت نقش مي بست و ديگر نيازي به تكرار پيغمبر نداشت تا از حفظ كند. اين بود واقعيت بعثت از زبان ائمه اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام)، و توضيح ما به طور اجمال.

* مفاخر اسلام - تاليف نويسنده - ج 1 ص 368