شاید برای خیلی افراد این سوال باشد که حد احترام به والدین چقدر است؟ آیا هر پدرومادری ازنظراسلام شایستۀ احترام است؟
وظيفة فرزند در برابر پدریامادری كه هيچ گونه محبّتی از كودكی تا به حال نسبت به وی نداشته و او را از خود طرد كرده است و گاهی به او بدو بيراه می گويد چيست؟
پدر ومادر وظايف سنگينی در تربيت و نگهداری فرزند دارد و بايد به خوبی به وظايفش عمل كند. اگر نكند، نزد خدا معاقب و مورد سرزنش خواهد بود.
در روايات وارد شده است كه خداوند پدر و ماردي كه فرزندش را عاقّ كند، يعني با اعمال و رفتار خود كاري كند كه فرزند مجبور شود نسبت به آنان بي مهري كند، از رحمت خود دور مي سازد.(بحارالانوار، ج 74، ص 58.)
بنابراين پدر و مادر بايد به وظايف خود به خوبي عمل كنند.
اما درشرایط امروزی که برخی پدران ومادران به خاطر مسایل ومشکلات عدیده ای مانند اعتیاد ، اعصاب و…از وظایف والدینی سرباز زده واز حدخود تجاوز می کنند چه؟ آیا این برخورد آنها مجوّز بی احترامی به آنها می شود؟روش برخورد با آنها باید چگونه باشد تا مرضیّ خدا ورسول (ص) قرارگیریم؟
پاسخ این سوالات را تنها باید در کلام وحی ومکتب اهل بیت علیهم السلام جستجو کرد.
آیات متعددی در قرآن به موضوع احترام به والدین پرداخته است تا جایی که خداوند درکنارتوحید، بحث احسان به والدین را مطرح فرموده است:
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ
ﻭ [ﻳﺎﺩ ﻛﻦ ] ﺁﻥ ﮔﺎﻩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻨﻰ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻧﭙﺮﺳﺘﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻭ ﻳﺘﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﻨﻮﺍﻳﺎﻥ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩم، ﻧﻴﻜﻮ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺯﻛﺎﺕ ﺑﺪﻫﻴﺪ، ﺁﻥ ﮔﺎﻩ ﺟﺰ ﺗﻌﺪﺍﺩﻯ ﺍﻧﺪﻙ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺸﺖ ﻛﺮﺩﻳﺪ.(آل عمران/83)
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا
ﻭ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻨﺪﮔﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺷﺮﻳﻚ ﻧﮕﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻛﻨﻴﺪ، ﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ، ﻳﺘﻴﻤﺎﻥ، ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ، ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ، ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺩﻭﺭ، ﺩﻭﺳﺖ ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ [ﻫﻤﻜﺎﺭ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ]، ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ. ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻛﺴﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺑﻴﻦ ﻭ ﻓﺨﺮ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﻭﺳﺖ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﺭﺩ.(مائده/36)
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُم مِّنْ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
ﺑﮕﻮ: ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺗﺎﻥ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮﺍم ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻳﺘﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻧﻢ: ﻛﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺷﺮﻳﻚ ﻧﻜﻨﻴﺪ، ﻭ ﺑﺎ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ [ﺑﻴﻢ ] ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺭﻭﺯﻯ ﻣﻰ ﺩﻫﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﺷﺖ، ﭼﻪ ﻋﻠﻨﻰ ﻭ ﭼﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺧﻮﻧﺶ ﺭﺍ ﺣﺮﺍم ﻛﺮﺩﻩ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﻜﺸﻴﺪ. ﺍﻳﻨﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪ.(الأعراف/151)
وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا
ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺗﻮ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﭙﺮﺳﺘﻴﺪ ﻭ ﺑﺎ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻛﻨﻴﺪ. ﺍﮔﺮ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻯ ﺭﺳﻨﺪ، ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻑ ﻣﮕﻮ! ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺮﻳﻤﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻯ.(الكهف/23)
اما از منظر اهل بیت علیهم السلام:
ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ، ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﺯﺭﺩﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻜﻮﻫﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ:
ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻧﮕﺎﻩ ﺭﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ، ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ. ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺭﺿﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺧﺸﻢ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﺸﻢ ﺧﺪﺍﺳﺖ. ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﻃﻮﻟﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺳﺒﺐ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻛﻨﻨﺪ. ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ: ﺣﺘّﻰ ﺍﮔﺮ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺯﺩﻧﺪ، ﺗﻮ ﺍُﻑّ ﻧﮕﻮ، ﺧﻴﺮﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻜﻦ، ﺩﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻜﻦ، ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﻧﺮﻭ، ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺪﺍ ﻧﺰﻥ، ﻛﺎﺭﻯ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﻣﺮﺩم ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺷﻨﺎم ﺩﻫﻨﺪ، ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻨﺸﻴﻦ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﺗﻮ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻤﻚ ﻛﻦ. ( ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮﺭﺍﻟﺜﻘﻠﻴﻦ.)
ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ:
ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﺩﻧﺪ، ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ: ﺧﺪﺍ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺒﺨﺸﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻮﻝ ﻛﺮﻳﻢ ﺍﺳﺖ. ( ﻛﺎﻓﻰ، ﺝ 2، ﺹ 157.)
امام صادق(ع) فرمود: نيكي به پدر و مادر واجب است، حتي اگر مشرك باشند.(ميزان الحكمه، عنوان 4203، حديث 22384.)
باز فرمود:
اداي امانت به صاحب امانت (چه فردي خوب باشد و چه بد) واجب است و وفاي به عهد نسبت به آدم خوب و بد واجب است و نيكي به پدر و مادر واجب است، چه نيكوكار باشند و چه فاجر و بد.(همان، حديث 22382.)
اگر فرزند نسبت به پدر و مادر با لطف و مهرباني رفتار كند، مي تواند كم كم در روحية پدر و مادر تأثير بگذارد. برخورد خوب و منطقي در برابر برخوردهاي نادرست پدر باعث مي شود دست از بد گفتاري و بد اخلاقي بردارد.
امام صادق(ع) فرمود:
هر كس به پدر و مادر خويش نگاه خشم كند، گرچه پدر و مادر به وي ستم كرده باشند، خدا از وي نماز و عبادتي را نمي پذيرد.(صادق احسانبخش، آثار الصادقين، ج 13، ص 346)
یادم نمی رود یکی از فامیل بدلیل مشکلات روحی روانی حال خوشی ندارد .فرزندانش که به دست مادربزرگشان بزرگ شدند به او با بی احترامی برخورد می کنند .او را به عنوان پدر قبول ندارند.دائم اورا تحقیر می کنند. یک روز پسرش سگی را به خانه آورده بود که خیلی درنده بود .پسر از پدرش خواست تا دستش را به قلادۀ سگ بیاندازد وعکس العمل سگ را مشاهده کند در حالی که از عواقب آن کاملا آگاه بودام پدر که اطلاعی نداشت با کمال سادگی دستش را دراز کرد تا قلاده را بگیردومتاسفانه سگ حمله کرد ودست اورا به شدت گاز گرفت و … هنوز یک روز از آن ماجرا نگذشته بود که خبر دادند فلانی امروز از اسب سقوط کرده واو را به بیمارستان بردند. همه افراد شهادت دادند به این که این عقوبت ستم به پدرش بود.وبه قول معروف« هر دستی که صبح بدهی عصر پس می گیری»
لذاشایسته است که به خاطر اجر و پاداش دنيوي و اخروي بايد با ناسازگاري ها و بي محبتي هاي پدرومادر ساخت و صبر و استقامت پيشه كردو احترام به پدر را رعايت كردتاخداوند به شما از لطف و مرحمت خود پاداش دهد.