الإمام الصّادق «ع»:

لإطعام مؤمن أحبّ إليّ من عتق عشر رقاب و عشر حجج. قال (نصر بن قابوس، راوي الحديث): قلت: عشر رقاب و عشر حجج؟ قال: فقال: يا نصر! إن لم تطعموه مات، أو تدلونه فيجي‏ء إلى ناصب فيسأله. و الموت خير له من مسألة ناصب. يا نصر! من أحيا مؤمنا فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعاً … 

   امام صادق «ع»:

اطعام مؤمنى را دوستتر از آن دارم كه ده بنده آزاد كنم و ده حج به جاى آورم. (نصر بن قابوس، راوى حديث) مى ‏گويد: گفتم: ده بنده و ده حج؟ فرمود: اى نصر! اگر به او خوراك ندهيد

• خواهد مرد، 
• يا او را ناگزير مى ‏كنيد كه پيش دشمن برود و چيزى بخواهد،

و مرگ براى او بهتر از خواستن چيزى از دشمن است.

اى نصر! هر كه مؤمنى را زنده كند، چنان است كه همه مردم را زنده كرده باشد …

الحیاة،محمدرضاحکیمی، ترجمه احمد آرام،ج5،ص318

1- مرحوم قطب الدّين راوندي روايت كرده است:

روزي از امام جعفر صادق عليه السلام سوال كردند: روزگار خود را چگونه سپري مي فرمائي؟

حضرت در جواب فرمود: عمر خويش را بر چهار پايه و ركن اساسي سپري مي نمايم:

مي دانم آنچه كه روزي براي من مقدر شده است، به من خواهد رسيد و نصيب ديگري نمي گردد.

مي دانم داراي وظائف و مسئوليت هائي هستم، كه غير از خودم كسي توان انجام آن ها را ندارد.

مي دانم مرا مرگ در مي يابد و ناگهان بدون خبر قبلي مرا مي ربايد؛ پس بايد هر لحظه آماده مرگ باشم.

و مي دانم خداي متعال بر تمام امور و حالات من آگاه و شاهد است و بايد مواظب اعمال و حركات خود باشم. (مستدرك الوسائل، ج 12، ص 172).

2-مرحوم نراقي در كتاب ارزشمند خود آورده است:

شخصي نزد امام جعفر صادق عليه السلام حضور يافت؛ و عرضه داشت: ياابن رسول اللّه! پدرم پير و ضعيف گشته است به طوري كه همانند بچه كوچك بايد در خدمت او باشم؛ و نيز او را براي قضاء حاجت بغل مي كنم.

حضرت فرمود: چنانچه توان داشته باشي بايد اين كار را ادامه دهي؛ و نيز بايد با كمال ملاطفت و مهرباني برايش لقمه بگيري و دهانش بگذاري.

و انجام اين امور فرداي قيامت، راه ورود به بهشت را برايت آسان مي گرداند. (جامع السّعادات، ج 2، ص 265.)

3- بعضي از بزرگان همانند مرحوم إربلي حكايت كرده اند:

روزي مگسي بر صورت منصور دوانيقي نشست و منصور با دست خود آن را دور ساخت، مگس بار ديگر برگشت و بر همان جاي اوّل نشست و باز منصور آن را دور كرد.

و اين كار چند مرتبه تكرار شد تا آن كه منصور به خشم آمد، در همان حال، امام جعفر صادق عليه السلام وارد شد.

منصور گفت: ياابن رسول اللّه! خداوند متعال براي چه مگس را آفريده است؟

حضرت در پاسخ فرمود: براي آن كه به وسيله آن، جبّاران را ذليل و متواضع گرداند. (كشف الغمّة: ج 2، ص 373)

4- در روايات متعدّدي وارد شده است:

هرگاه كه امام جعفر صادق عليه السلام در باغستان و مزرعه، بيل در دست داشته و مشغول كشاورزي و كارگري مي بود؛ و اصحاب و دوستان، حضرت را با آن حالت مشاهده مي كردند، عرضه مي داشتند: ياابن رسول اللّه! چرا در اين موقعيت خود را به زحمت انداخته ايد؟! اجازه فرمائيد تا ما كمك كنيم و شما استراحت نمائيد؟

حضرت در جواب مي فرمود: مرا به حال خود وا گذاريد، من علاقه مندم كه خداوند مرا در حالتي مشاهده نمايد كه با دست خود زحمت مي كشم و كار مي كنم و جسم خود را براي بدست آوردن روزي حلال به زحمت و مشقت انداخته ام. (كافي،ج 5، ص 76)

5- صفوان جمّال حكايت كند:

روزي در خدمت آن حضرت بودم، كه فرمود: اي صفوان! آيا تعداد سفيران و پيامبراني را كه خداوند متعال براي هدايت بندگان؛ مبعوث گردانيده است، مي داني؟

عرض كردم: خير، نمي دانم.

امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند يك صد و بيست و چهار هزار پيغمبر بر انگيخت و به همان تعداد نيز وصي و جانشين منصوب و معرفي كرده، كه تمامي آن ها اهل صدق حديث و اداي امانت و زاهد در امور دنيا بوده اند.

سپس حضرت در ادامه فرمايش خود افزود: خداوند متعال پيغمبري بهتر و با فضيلت تر از حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه و آله نفرستاد.

و نيز جانشيني بهتر و با فضيلت تر از جانشين آن بزرگوار يعني؛ حضرت اميرالمؤمنين امام علي بن ابي طالب عليه السلام معرّفي نكرده است. (بحارالانوار: ج 16، ص 352)

امام صادق (ع) فرمود: از نشانه‌هاى تواضع آن است كه:

• ١-به نشستن در پايين مجلس خوشنود باشى.

• ٢-به كسى كه او را ملاقات مى‌كنى سلام نمايى.

•  ٣-مجادله و بگو و مگو را رها كنى اگر چه حق با تو باشد.

• ٤-دوست نداشته باشى به خاطر تقوايى كه داراى ستايش شوى.

• ٥-ابن عبّاس گويد: رسول خدا (ص) روى زمين مى‌نشست، روى زمين غذا مى‌خورد، و با دست خويش گوسفندان را مى‌بست، و دعوت بردگان را حتّى براى نان جو مى‌پذيرفت.

• ٦- مصعب بن شيبه گويد: پيامبر خدا (ص) فرمود: وقتى گروهى در مجلسى نشسته‌اند و كسى وارد مى‌شود اگر به وى جا دهند بايد بپذيرد زيرا بدين

وسيله به او احترام گذاشته‌اند، و اگر به او جا ندهند در هر جا خالى هست بنشيند.

آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام، ص ٨٩

شخص با ايمان غيرت ديني دارد؛ يعني مايل است به احکام شرع عمل شود و مردم در راه خير و صلاح قدم بردارند و از ضلالت و گمراهي به دور باشند. چنين شخصي طاقت ندارد که عمل غير مشروعي را ببيند و ساکت بماند و اگر شرايط نهي ‏از منکر موجود نباشد و صلاح نبيند که به زبان، از آن کار ناشايست جلوگيري کند و بدي آن را ابراز دارد او قلبا خشمگين و ناراحت است و در هيچ جاي دلش رضايتي براي آن کار وجود نخواهد داشت. دين و ايمان مؤمن گرامي است و بي‏ احترامي به دين و ايمان، خود، بي‏ احترامي و توهين به اوست. لذا بايد از حيثيت خود، يعني دين و عقايد خويش دفاع کند و کمترين دفاع آن است که از کار زشت منزجر شود و آن را تقبيح نمايد.

امام صادق علیه السلام :

حسب المؤمن عزا، اذا راي منکرا، ان يعلم الله عزوجل من قلبه انکاره .

در عزت مؤمن اين اندازه کافي است، که هر گاه عمل ناپسندي ديد، خداوند بداند که او در دل خود، آن کار را زشت مي‏شمارد.

 وافي. ج 9، ص 31.

   تا قبل از امام باقر و صادق عليهماالسلام علوم مدون و قواعد ممهد و منظمي نبود كه بر آن سبك و روش تدريس شود و طبقات مختلف مسلمين هم با آنكه مستعد فراگرفتن علوم بودند در فن تخصصي در يك سطح نبودند ولي چون تمام علوم طريقيت براي توحيد و تحكيم مباني دين داشت همه آن آموزش و پرورش را از جان و دل مي شنيدند و هضم و تحليل مي كردند و نشر و تعميم مي دادند اين اسلوب مخصوص درس امام صادق عليه السلام بود كه مي نشست و مردم حلقه مي زدند اطراف او يا يك نفر سئوالي مي كرد و اطراف آن بحث مي شد و سخن از هر دري كشيده مي گرديد يا خود امام مطلبي را طرح مي فرمود كه محتاج اليه همه مردم بود و موضوع را تشريح مي فرمود در هر صورت منطقي قوي از استدلال حس و شهودي دنباله هر مطلبي بود و تمام مطالب علمي در محيط دين و فضيلت و شامل استدلال و منطق حسي بود و نتيجه تمام آموزش و پرورش امام صادق را مكارم اخلاق بود كه سطح تهذيب نفس را بالا مي برد و در يك محيطي آرام و مملو از محبت و دوستي و صفا و وفاداري صورت مي گرفت.

   عمرو بن ابي مقدام مي گويد:

ابوعبدالله (ع) قبل از هر درس ما را به صداقت و راستي و فضيلت مي خواند و هر روز قبل از درس مقداري نصيحت به ما مي فرمود و به ايمان و اخلاق توصيه مي كرد آنگاه شروع به تدريس مي فرمود مسائل مطروحه را بيان و تشريح مي كرد.

شاگردان ديگر نقل كرده اند كه :

صادق عليه السلام قبل از درس درباره لزوم تحصيل علم و سعادت و كسب فضيلت و تحكيم مباني ايمان و امانت بسيار تأكيد در مكارم اخلاقي و مراقبت كامل در كسب علم و دين مي فرمود.

زنگی نامه صادق آل محمد(علیه السلام)، موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عج)

ای مفضّل!
در شكل بوته حبوباتى؛ چون: عدس، ماش، باقلا و جز آنها انديشه كن.
دانه ‏هاى آنها در كيسه ‏ها و ظروفى نهاده شده تا :

• نگاهدارى شوند، 
• رشد و استحكام يابند
•  و از آفات در امان بمانند چنان كه جفت و بچه‏ دان جنين نيز دقيقا به همين خاطر است.

گندم و همانند آن نيز به صورت خوشه، در پوسته ايى سخت نهاده شده‏ اند.

نيز بر سر هر دانه چيزى چون نيزه قرار گرفته كه پرندگان را از خوردن آنها باز مى ‏دارد تا به كارندگان و كشاورزان زيان نرسد.

اگر كسى بگويد: آيا پرندگان از گندم و حبوبات نمى ‏خورند؟ گفته مى ‏شود:
بله تقدير چنين است. پرنده نيز از آنجا كه آفريده‏ اى از آفريدگان است از زمين خداى جلّ و علا نصيب و سهمى دارد، ولى اين حبوبات نيز اين گونه محافظت مى ‏شوند تا پرندگان، يكسره ويرانش نكنند و زيان بسيار به ‏بار نياورند. اگر پرندگان دانه‏ ها را عيان و ناپوشيده بنگرند هيچ منعى ندارند كه به آن حمله كنند و بوته را نابود سازند واى بسا اين عمل باعث عدم تعادل تغذيه پرندگان، سوء هاضمه و مرگ آنها گردد و كشتزار را هم به نابودى كشاند در نتيجه، اين موانع پيشگيرنده‏
براى آن است كه دانه ‏ها نگاهدارى شوند و پرندگان به قدر روزى و نياز از آنها برگيرند و بيشتر آن براى آدمى بماند؛ زيرا او از پرندگان مهمتر و نيازمندتر است و هم او زحمت و مشقت بارورى آن را بر دوش كشيده است.

توحید مفضل،143